PNRP 33(2) za 2014 r.
Znaczenie ekoturystyczne szaty roślinnej STRESZCZENIE Zespół przyrodniczo-krajobrazowy „Gościnna Dolina" charakteryzuje się dużym zróżnicowaniem szaty roślinnej. Na jej obszarze rozpoznano 12 zbiorowisk roślinnych, reprezentujących 6 klas roślinności: Bidentetea, Artemisietea, Phragmitetea, Molinio-Arrhenatheretea, Rhamno-Prunetea i Querco-Fagetea. Najpospolitszym zespołem roślinnym na obszarze badań jest grąd Tilio-Carpinetum. Wszystkie zbiorowiska roślinne są opisane w tabelach 1 i 2. Ponadto, w „Gościnnej Dolinie" stwierdzono występowanie 381 gatunków roślin naczyniowych. Ponad połowa z nich to gatunki synantropijne, jednakże gatunki obce stanowią zaledwie 15% ogółu flory. Co istotne, na obszarze badań stwierdzono występowanie wielu rzadkich w skali województwa i prawnie chronionych gatunków (tab. 3). Ponadto występuje tam 15 gatunków górskich. Ze względu na walory obszaru badań, jest to dobre miejsce dla uprawiania ekoturystyki. Dla jego zachowania niezbędna jest jego popularyzacja jako obiektu ekoturystycznego, co będzie najlepszym i najbezpieczniejszym, z punktu widzenia ochrony przyrody, sposobem wykorzystania jego zasobów.
Bioakumulacja mikro- i makroelementów w tkance mięśniowej STRESZCZENIE Celem badań było określenie ekofizjologicznych uwarunkowań pomiędzy wybranymi stadiami rozwojowymi troci wędrownej rozwijającej się w środowisku morskim i słodkowodnym poprzez zbadanie poziomu bioakumulacji wybranych mikro-i makroelementów (Fe, Mn, Zn, Cu, Ca, Mg) oraz markerów stresu oksydacyjnego. Badaniom poddano 274 osobniki: 175 smoltów, 79 dojrzałych płciowo tarlaków i 20 srebrniaków. Z każdej ryby pobrano tkankę mięśniową do oznaczeń chemicznych i biochemicznych. Z naszych badań wynika, że profil stężenia badanych składników mineralnych w tkance mięśniowej troci wędrownej w trzech stadiach rozwojowych jest następujący: Smolty: Mg > Ca > Zn > Fe > Cu > Mn; Srebrniaki: Mg > Ca > Zn > Fe > Cu > Mn; Tarlaki: Mg > Ca > Fe > Zn > Cu > Mn; Ogółem: Mg > Ca > Fe > Zn > Cu >Mn. Zanotowano znaczący wzrost stężenia markerów peroksydacji lipidów w tkance mięśniowej tarlaków, co wskazuje na rozwój stresu oksydacyjnego spowodowanego przez zmianę środowiska bytowania i stanu fizjologicznego organizmu. Znacznie mniejszy poziom aldehydowych i ketonowych pochodnych oksydacyjnie zmodyfikowanych białek w tkance mięśniowej smoltów i srebrniaków wskazuje na skuteczne adaptacyjne mechanizmy obrony antyoksydacyjnej organizmu ryb na tych stadiach rozwojowych. Aktywacja proteolitycznej degradacji zmodyfikowanych reszt aminokwasowych może być jedną z przyczyn redukcji oksydacyjnie zmodyfikowanych pochodnych w wyniku adaptacji do czynników środowiska. Przeprowadzona analiza pomiędzy bioakumulacją mikro- i makroelementów oraz poziomem markerów stresu oksydacyjnego w tkance mięśniowej wykazała zależności skierowane do ograniczenia stresu oksydacyjnego przez utrzymanie poziomu mikro- i makroelementów w granicach fizjologicznych niezbędnych dla aktywacji obrony antyoksydacyjnej u troci wędrownej na różnych stadiach rozwojowych. Ilościowy skład makro- i mikroelementów zawartych w mięśniach ryb wiąże się z ich właściwościami gatunkowymi, wielkością w obrębie gatunku, czynnikami środowiskowymi i biologicznymi takimi jak płeć i wiek. Kształtujący się bilans pro- i antyoksydacyjny jest zależny od indywidualnych możliwości adaptacyjnych tych organizmów do warunków środowiska życia.
Awifauna lęgowa mozaikowatego krajobrazu rolniczego STRESZCZENIE
Dzięki dużemu zróżnicowaniu i znacznemu pokryciu powierzchni (około
60%), tereny rolnicze odgrywają znaczną rolę w kształtowaniu się
różnorodności biologicznej Polski, a także w skali całej UE.
Jednak ostatnio także w Polsce obserwuje się spadek liczebności
niektórych gatunków ptaków związanych z terenami rolniczymi,
nawet na obszarach z urozmaiconym krajobrazem. Dzieje się tak
przypuszczalnie dlatego, że intensywność zabiegów
agrotechnicznych jest już zbyt duża. Dodatkowym zagrożeniem dla
awifauny obszarów rolniczych może być budowa farm wiatrowych,
lokalizowanych przede wszystkim właśnie na terenach uprawnych.
Dlatego, oprócz prowadzenia monitoringu ptaków dotyczącego zwykle
gatunków pospolitych ciągle istnieje potrzeba szczegółowego
dokumentowania awifauny terenów rolniczych w różnych miejscach
Polski. Celem niniejszego artykułu jest przedstawienie
charakterystyki zgrupowania ptaków lęgowych wycinka krajobrazu
rolniczego na Pojezierzu Krzywińskim, w obrębie obszaru chronionego
krajobrazu. Badania prowadzono w pobliżu wsi: Wieszkowo, Żelazno i
Bielewo (Ryc. 1), na dwóch blisko siebie położonych powierzchniach
badawczych o łącznym areale 6,5 km2,
zdominowanych przez użytki rolne (ponad 90% udziału), ale także z
nielicznymi zakrzewieniami i zadrzewieniami pasmowymi, rosnącymi
wśród pól i na poboczach dróg oraz obniżeniem porośniętym
mozaiką szuwaru trzcinowego, pałkowego i turzycowego (Ryc. 1).
Niniejszy artykuł poświęcono okresowi lęgowemu, czyli okresowi od
kwietnia do lipca 2010 roku. Główne źródło danych stanowiła
metoda transektowa (20 transektów, 10 liczeń/transekt), ale
wykorzystano także inne dane, zgromadzone za pomocą metody liczenia
z punktów (4 punkty obserwacyjne, 10 liczeń/punkt) oraz metody
używanej w ramach Monitoringu Pospolitych Ptaków Lęgowych (4
powierzchnie) (Ryc. 2).
Nielegalna dyspersja turystów na obszarze Tatrzańskiego Parku Narodowego – STRESZCZENIE
Badania dotyczące dyspersji turystycznej w Tatrzańskim Parku Narodowym,
były prowadzone w 2011 roku, w lipcu, jednym z najliczniej
odwiedzanych miesięcy w roku. Obserwacje wykazały, iż duża liczba
turystów potęguje zjawisko schodzenia z wyznaczonych szlaków
turystycznych, czyli tzw. dyspersję.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Zgniotek cynobrowy Cucujus cinnaberinus (Scopoli, 1763): nowe stanowiska gatunku STRESZCZENIE Dane o występowaniu zgniotka cynobrowego Cucujus cinnaberinus (Scopoli, 1763) w Bieszczadach opierały się dotychczas na pojedynczym stwierdzeniu w miejscowości Stuposiany (Nowicki, 1858). W latach 2012 i 2013, w Bieszczadach odnotowano dwa nowe stanowiska zgniotka cynobrowego. Na jednym ze stanowisk w miejscowości Wołosate (teren BdPN), pod wilgotną korą martwej osiki znaleziono larwę zgniotka cynobrowego (18.10.2012 r.). Na drugim stanowisku w dolinie potoku Hylaty (teren Nadleśnictwa Lutowiska) stwierdzono pojedynczego chrząszcza C. cinnaberinus na składzie drewna (12.06.2013 r.).
Wstępne badania nad fauną biegaczowatych (Carabidae) Streszczenie Badania nad składem gatunkowym a strukturą zgrupowań chrząszczy epigeicznych z rodzin biegaczowatych (Carabidae) oraz omarlicowatych (Silphidae) prowadzono od maja do lipca w roku 2006 w rezerwacie „Źródlisko Skrzypowe" (Polska północno-zachodnia, Pojezierze Dobiegniewskie, UTM WU57, 52°59'43,76"N, 15°45'10,44"E), podczas wykonywania badań do planu ochrony rezerwatu. Za pomocą 10 pułapek typu Barbera schwytano 951 osobników chrząszczy, należących do 31 gatunków w olsie porzeczkowym [Ribeso nigri-Alnetum Sol. Górn. (1975) 1987] oraz łęgu olszowo-jesionowym (Fraxino-Alnetum W. Mat. 1952), porastających płaskie dno doliny rzeki Kaczynki. Z gatunków tych 24 zaliczono do Carabidae, 7 do Silphidae. Spośród gatunków prawne chronionych stwierdzono występowanie pospolitych na terenie całego kraju gatunków biegaczy: Carabus glabratus, Carabus nemoralis, Carabus auratus, Carabus granulatus oraz Carabus violaceus. Do stosunkowo rzadkich gatunków należy Bembidion mannerheimii, po raz pierwszy zarejestrowany na Pojezierzu Pomorskim. Najliczniej występowały biegaczowate: Carabus granulatus, Pterostichus nigrita i Limodromus assimilis, najliczniejszym z omarlicowatych były grabarze Nicrophorus vespilloides, N. vespillo oraz Oiceoptoma thoracica i Phosphuga atrata. Najwięcej osobników i gatunków (odpowiednio 677 i 23), stwierdzono w łęgu olszowo-jesionowym, mniej natomiast ich było w olsie porzeczkowym (274 osobników i 11 gatunków). Zgrupowania chrząszczy epigeicznych są bardzo różne: ols porzeczkowy był zasiedlony przez typowe gatunki otwartych terenów podmokłych (Carabus granulatus, Necrophorus vespilio oraz Pterostichus anthracinus), a łęg olszowo-jesionowy preferowały gatunki leśne, mezofilne i mezohigrofilne (Pterostichus nigrita, Limodromus assimilis, Carabus glabratus, C. nemoralis, Nicrophorus vespilloides, Phosphuga atrata, Oiceoptoma thoracica) z domieszką mezofilnych gatunków polnych (Pterostichus melanarius, Carabus auratus).
Stwierdzenie krzyżodzioba świerkowego Loxia curvirostra w pokarmie puszczyka Strix aluco Streszczenie Krzyżodziób świerkowy jest łuszczakiem występującym w rejonach lasów iglastych w Ameryce Północnej, Środkowej i Euroazji. W Polsce pojawia się głównie jako gatunek przelotny, lęgi zakłada rzadko, ma to miejsce w górach lub na północnym wschodzie kraju. Naloty krzyżodzioba mają miejsce głównie zimą, podczas owocowania świerków. W dn. 10. 01. 2012 w OOS „Roztoka" w Kampinoskim Parku Narodowym, pod dziuplastym dębem, znaleziono wypluwki puszczyka zawierające szczątki osobnika krzyżodzioba świerkowego. Gatunek rozpoznano na podstawie dobrze zachowanej, charakterystycznej żuchwy, której rozmiar i kształt porównano do innych materiałów i przewodników. Prócz krzyżodzioba w wypluwkach zidentyfikowano szczątki 9 innych gatunków ptaków i 12 gatunków ssaków. Jest to pierwsza wzmianka w literaturze dotycząca stwierdzenia krzyżodzioba świerkowego w Puszczy Kampinoskiej. Analiza szczątków ofiar znalezionych w wypluwkach puszczyka, dotychczas stosowana była do określenia składu gatunkowego drobnych ssaków na wielu obszarach. Niniejsze doniesienie wskazuje że badania pokarmu sów mogą być przydatna przy uzupełnianiu wiedzy na temat składu gatunkowego drobnych ptaków na chronionych obszarach.
Drobne ssaki Zespołu Przyrodniczo-Krajobrazowego „Dolina Mrogi” Streszczenie Analiza wypluwek puszczyka zebranych w latach 2011-2013 na dwóch stanowiskach (Rogów, Kołacin) w Zespole Przyrodniczo-Krajobrazowym "Dolina Mrogi" (woj. Łódzkie) wykazała obecność 473 ofiar kręgowych, wśród których znajdowało się 391 ssaków należących do 14 gatunków. Na obu stanowiskach najczęściej łowionym gatunkiem był Myodes glareolus, natomiast na stanowisku Rogów: Microtus arvalis, Mus musculus i Apodemus flavicollis, a na stanowisku Kołacin: Apodemus agrarius i Sorex araneus (Tab. 1 i 2). Areały łowieckie sów obejmowały zmozaikowany krajobraz, co skutkowało obecnością wśród ofiar gatunków typowo leśnych (M. glareolus, A. flavicollis), jak również gatunków terenów otwartych (M. arvalis, A. agrarius), związanych z terenami podmokłymi i zbiornikami wodnymi (Neomys fodiens, Microtus oeconomus) lub sąsiedztwem osiedli ludzkich (Rattus norvegicus, Mus musculus). Microtus subterraneus, gryzoń rzadko łowiony przez puszczyka, był obecny na obu stanowiskach. Badania wykazały większość gatunków ssaków związanych z podłożem, które występują w środkowej Polsce i mogą stanowić potencjalne ofiary puszczyka. Możliwe jest jeszcze stwierdzenie takich jak: Microtus agrestis, Arvicola amphibius i Apodemus sylvaticus, których obecność zanotowano na terenach przyległych. |