PNRP 33(1) za 2014 r.

Porosty Parku Branickich w Bia³ymstoku

STRESZCZENIE

Artyku³ zawiera dokumentacjê zmian bioty porostów zabytkowego Parku Branickich w Bia³ymstoku, w województwie podlaskim, po oko³o 10 latach. W pracy przedstawiono wykaz gatunków porostów. Park ten znajduje siê w centrum Bia³egostoku (53°07'47,81'' N 23°09'48,81'' E). Na terenie Parku porosty kolonizuj± dwa rodzaje pod³o¿y: korê drzew i sztuczne pod³o¿e skalne. Najwiêksz± liczbê gatunków stwierdzono w¶ród porostów epifitycznych (31). Najwiêksza liczba epifitów wystêpuje na korze Acer platanoides (23 gatunki), Quercus rubra (11) i Fraxinus excelsior (10). Spo¶ród wszystkich 42 gatunków, które zosta³y odnotowane 7 nale¿y do grupy porostów zagro¿onych w Polsce (Cie¶liñski i in. 2006), 1 jest czê¶ciowo chroniony, 8 objêtych ¶cis³± ochron± i 1 ochron± strefow±. Artyku³ zawiera wyniki zmian lichenobioty po ponad dziesiêciu latach. Aktualne badania potwierdzi³y wystêpowanie wszystkich wcze¶niej notowanych gatunków porostów i wykaza³y wystêpowanie jednego nowego – Evernia prunastri.

Materia³y do brioflory Polski ¦rodkowej.
Mchy i w±trobowce rezerwatu le¶nego Kruszewiec (województwo ³ódzkie)

STRESZCZENIE

Artyku³ przedstawia wyniki badañ prowadzonych w 2009 roku na terenie rezerwatu le¶nego Kruszewiec. Obiekt ten zlokalizowany jest na terenie województwa ³ódzkiego, w gminie Lubochnia, powiecie tomaszowskim, miêdzy wsiami: Lubochnia, Henryków, Przesiad³ów, Zaborów, niedaleko miasta Tomaszowa Mazowieckiego (19° 59’ E oraz 51° 35’ N) (Ryc. 1). Na ca³ym le¶nym obszarze rezerwatu wystêpuje jeden le¶ny zespó³ ro¶linny Tilio-Carpinetum Tracz. 1962 nale¿±cy do zwi±zku Carpinion betuli Issl. 1931 em. Oberd. 1953.
W trakcie badañ odnotowano ³±cznie 62 gatunki – 10 w±trobowców oraz 52 mchów (Tab. 2). Analiza czêsto¶ci poszczególnych gatunków wykaza³a, ¿e florze rezerwatu wiêkszo¶æ stanowi± gatunki rzadkie (29 gatunków – 47% ogó³u wykazanej brioflory). Mszaki porasta³y cztery g³ówne typy siedlisk: epigeiczne (naziemne), epifityczne (nadrzewne), epiksyliczne (zwi±zane z drewnem) oraz epilityczne (naskalne). Dodatkowo notowano je równie¿ na kêpach traw i paproci. Najwiêcej mszaków porasta³o siedliska epigeicznych (41). W tej grupie najwiêcej gatunków notowano na humusie (32 gatunki), mniej na glebie mineralnej (31), najmniej natomiast na ¶ció³ce mieszanej (15), li¶ciastej (13) oraz iglastej (11).
Zestawiono te¿ wszystkie dane briologiczne podane w przesz³o¶ci z tego rezerwatu i porównano z zebranymi danymi. Potwierdzono wystêpowanie 25 gatunków podanych wcze¶niej, za¶ obecno¶ci sze¶ciu nie uda³o siê ponownie stwierdziæ. Jednocze¶nie odnotowano 37 nowych taksonów, nie podawanych z tego rezerwatu.

Szata ro¶linna rezerwatu „Wê¿e” – stan aktualny i zagro¿enia

STRESZCZENIE

Flora rezerwatu „Wê¿e” sk³ada siê z 246 gatunków ro¶lin naczyniowych oraz ponad 20 taksonów mszaków. W¶ród ro¶lin 29 gatunków nale¿y do zagro¿onych sk³adników flory ¶rodkowej Polski. Ro¶linno¶æ rezerwatu tworzy 11 zbiorowisk ro¶linnych. S± w¶ród nich: 5 zbiorowiska ciep³olubnych muraw i ³±k, 3 zbiorowiska okrajkowe, 1 zbiorowisko zaro¶lowe, 1 zbiorowisko porêbowe i 1 zbiorowisko le¶ne z Pinus sylvestris. Najcenniejszymi s±: zbiorowisko ze zw. Cirsio-Brachypodion oraz Festucetum pallentis. Najbardziej zagro¿onych sk³adników flory rezerwatu to gatunki ciep³olubnych muraw. Nale¿y ekstensywnie u¿ytkowaæ niele¶n± czê¶æ rezerwatu. Murawy kserotermiczne i ³±ki nale¿y kosiæ lub wypasaæ. Murawê nale¿y kosiæ corocznie lub co dwa lata nie wcze¶niej ni¿ w po³owie lipca, wy³±czaj±c z tego zabiegu oko³o 20% powierzchni; ka¿dego roku inn±. Wypas nale¿y prowadziæ od po³owy lipca do koñca wrze¶nia.

Zgrupowania kózkowatych (Coleoptera: Cerambycidae)
po³udniowej czê¶ci Za³êczañskiego Parku Krajobrazowego

STRESZCZENIE

Badania nad zgrupowaniami Cerambycidae prowadzone by³y w latach 2010-2013 na terenie po³udniowo-zachodniej czê¶ci Za³êczañskiego Parku Krajobrazowego, z uwzglêdnieniem rezerwatów przyrody: „Stawiska”, „Bukowa Góra” i „Wê¿e”. Powierzchnia przebadanego obszaru wynosi oko³o 4500 ha. W trakcie badañ terenowych u¿ywano standardowych metod po³owu chrz±szczy takich jak: wypatrywanie imagines, czerpakowanie ro¶lin, otrz±sanie do parasola entomologicznego, przywabianie chrz±szczy do sztucznego ¼ród³a ¶wiat³a. Prowadzono równie¿ hodowle laboratoryjne zebranych w terenie ¿erowisk czynnych.
Na badanym obszarze stwierdzono 54 gatunki z rodziny Cerambycidae (28% fauny Polski), nale¿±ce do piêciu podrodzin. Okre¶lono ich liczebno¶æ i czêsto¶æ wystêpowania, a tak¿e zanalizowano zgrupowania Cerambycidae wystêpuj±ce w 8 typach siedliskowych lasu. £±cznie odnotowano ok. 2 tys. imagines oraz ok. 1 tys. ¿erowisk, larw i/lub poczwarek. Najwiêcej gatunków (ok. 60%) zaliczono do grupy nielicznych­-rzadkich, najmniej (ok. 9%) do nielicznych-czêstych. Z przeprowadzonej analizy zoogeograficznej wynika, ¿e najliczniejszym spo¶ród 11 wykazanych elementów jest element palearktyczny (Pa) (ok. 35%), za¶ najs³abiej reprezentowanymi elementami s±: subpontyjski (Po) oraz subkosmopolityczny (Ko) – po 1,9% ka¿dy. Najwiêcej gatunków odnotowano w lesie mieszanym ¶wie¿ym (ok. 90%) oraz w borze mieszanym ¶wie¿ym (ok. 52%), najmniej w lesie ¶wie¿ym (13%) oraz w borze mieszanym wilgotnym (ok. 11%). Analiza podobieñstwa gatunkowego wyró¿ni³a zbiorowisko lasu mieszanego ¶wie¿ego, zbiorowiska borów mieszanych ¶wie¿ych i borów ¶wie¿ych, oraz zbiorowiska o charakterze wilgotnym wraz ze zbiorowiskiem lasu ¶wie¿ego.

Lis w Tatrach

STRESZCZENIE

Lis, przedstawiciel rodzimej fauny Tatr, wystêpuje tu g³ównie w strefie lasu. Rzadziej, zw³aszcza w porze letniej, spotykany jest wy¿ej. Jako jedyny spo¶ród drapie¿ników, siêga najwy¿ej po³o¿onych szczytów tych gór. W Polskich Tatrach spotykany jest na Rysach (2499 m n.p.m.), a w Tatrach S³owackich na £omnicy (2632 m n.p.m.). Pierwsze informacje o lisie ukaza³y siê pocz±tkiem XVIII wieku. Ponad dwa wieki od tego czasu podawane informacje by³y nieliczne i zdawkowe. Sytuacja zmieni³a siê z objêciem ca³ego masywu Tatr ochron± w postaci parków narodowych polskiego (TPN) i s³owackiego (TANAP). Ocenia siê obecny stan lisa w Tatrach na 225-255 osobników.
Obecnie gatunek ten traktowany jest jako naturalny drapie¿nik, wp³ywaj±cy g³ównie na struktury zespo³ów drobnych ssaków. W¶ród jego ofiar, spo¶ród gatunków typowo górskich, znajduj± siê: nornik ¶nie¿ny, darniówka tatrzañska, ¶wistak i rzadziej ma³e kozice. Szkody powodowane przez lisa w gospodarce cz³owieka nale¿± do drugorzêdnych. U¿yteczno¶æ lisa jako zwierzêcia ³ownego stanowi³y g³ównie skóry. Do stosowanych metod polowania nale¿a³o stosowanie odstrza³u, ¿elaznych pa¶ci, wykopywanie z nor oraz niszczenie za pomoc± trucizn. W dawniejszych czasach tak¿e ³apano te zwierzêta w specjalnie kopanych do³ach, podobnych jakie stosowano w przypadku wilka.

Uwagi o pracy doktorskiej Bartosza Jennera:
,,Fenologia wybranych górskich gatunków motyli dziennych a prawo bioklimatyczne Hopkinsa”
w kontek¶cie ochrony przyrody w Tatrzañskim Parku Narodowym

STRESZCZENIE

Nie wchodz±c w rolê recenzentów, ograniczono siê jedynie do konstatacji bilansu omawianej pracy doktorskiej wykonanej w Tatrzañskim Parku Narodowym. Autor omawianej pracy korzystaj±c z zezwoleñ upowa¿niaj±cych go jedynie do od³awiania pojedynczych okazów pomiêdzy 1997 – 1999 masowo od³awia³ motyle. Kosztem eksterminacji ponad siedmiu tysiêcy piêciuset okazów pozyskanych z biotopów TPN powsta³a praca, która nie doczeka³a siê nawet publikacji.

Motyle wykorzystane do pracy doktorskiej zosta³y zniszczone (dos³ownie zmielone) przy okazji badañ nad ekstrakcj± t³uszczu i sporz±dzania z nich innych preparatów. Praktycznie ca³a dokumentacja nie istnieje, lub zosta³a zmarnowana. Gdyby te okazy trafi³y chocia¿ w czê¶ci do muzeów TPN lub Uniwersytetu Jagielloñskiego, mog³y by s³u¿yæ jako materia³ dla prac magisterskich i doktorskich.
Zbyt ³atwe rozdawanie zezwoleñ bez kompleksowego rozeznania potencjalnych zagro¿eñ generowaæ wiele niebezpieczeñstw dla flory i fauny – prowadz±c do zubo¿enia bioró¿norodno¶ci Parku. Natomiast przej¶cie w drug± skrajno¶æ – ca³kowitego zakazu obserwacji i pozyskiwania okazów dowodowych –odbi³o by siê negatywnie na rozwoju wielu badañ, wa¿nych zarówno dla postêpu nauki jak i samego Tatrzañskiego Parku Narodowego. Z bardziej realistycznych metod kontrolnych mo¿na by zasugerowaæ: 
1. Obowi±zek noszenia w trakcie badañ odbiornika GPS, oraz wyrywkow± dyskretn± kontrolê zachowania siê naukowca
    w terenie;
2. Wnikliw± analizê zarówno sprawozdañ, jak i pracy koñcowej pod k±tem zgodno¶ci ze zg³aszan± metodyk±
    i pozyskiwaniem ¿ywego materia³u;
3. Obowi±zek powiadomienia o nieetycznym zachowaniu siê naukowca, wraz z wnioskiem wstrzymania zezwolenia
    na prowadzone badania do Dyrekcji Parku, oraz powiadomienie o tej decyzji deleguj±cej go placówce;
4. Mo¿liwo¶æ sankcji w postaci np. ograniczenia wydawania zezwoleñ wobec o¶rodka naukowego deleguj±cego
    takiego pracownika, w³±cznie z mo¿liwo¶ci± cofniêcia tytu³u naukowego uzyskanego na podstawie takich dzia³añ.
Na szczególn± uwagê zas³uguje uzasadnione podejrzenie, i¿ do tej pory nikt z pracowników TPN nie zapozna³ siê z tre¶ci± omawianej pracy doktorskiej. Nie jest to jednak dziwne; tematyka pracy nie jest specjalnie interesuj±ca dla Parku. W tym momencie nasuwa siê kolejne pytanie: czy tematyka realizowanych na terenie Parku narodowego badañ nie powinna wynikaæ z potrzeb okre¶lanych przez sam Park? By³by to kolejny czynnik powa¿nie ograniczaj±cy mo¿liwo¶æ prowadzenia szkodliwej dla jego przyrody dzia³alno¶ci, prowadzonej jedynie w celu zdobycia stopnia naukowego.