PNRP 33(3) za 2014 r.
Antropogeniczne przekształcenia flory naczyniowej otoczenia jaskiń STRESZCZENIE Celem artykułu jest przedstawienie stanu synantropizacji szaty roślinnej otoczenia wybranych jaskiń na terenie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. W 2010 autorzy wykonywali badania w obrębie rezerwatu Sokole Góry. Badaniem zostało objętych sześć jaskiń: 4 pionowe (Koralowa, Pod Sokolą Górą, Studnisko, Wszystkich Świętych) i 2 poziome (Komarowa, Olsztyńska). Otoczenie każdej z jaskiń było analizowane do maksymalnej odległości 5 metrów poczynając od wejścia, w otoczeniu tym wyróżniono trzy strefy. Celem badań była charakterystyka flory znajdującej się w pobliżu wejścia do wymienionych jaskiń, a także ocena wpływu turystyki na przekształcenia tej flory. Flora badanych obszarów wokół jaskiń rezerwatu Sokole Góry składa się z 61 gatunków roślin, należących do 37 rodzin i 49 rodzajów. Dla każdej z jaskiń liczba gatunków była zmienna i wahała się ona od 5 do 36 gatunków. Najczęściej odnotowywanym gatunkiem był Mycelis muralis, który obserwowano we wszystkich 6 jaskiniach (Fi = 100%). Wysoka częstotliwość występowania została również stwierdzona dla: Asplenium trichomanes, Convalaria majalis i Drypoteris carthusiana (4 jaskinie, Fi = 66%). Analiza podobieństwa florystycznego w otoczeniu każdej z jaskiń wykazała duże różnice pomiędzy jaskiniami poziomymi, a pionowymi. Bogactwo i różnorodność flory otoczenia jaskiń były znacznie większe w jaskiniach pionowych. Stwierdzono, że dla ochrony flory znajdującej się w środowisku otoczenia jaskiń niezbędna jest jak najlepsza ochrona strefy bezpośrednio przylegającej do wlotu każdego z analizowanych obiektów. Strefa ta jest najbogatsza w gatunki, a w przypadku dużych jaskiń daje możliwość występowania roślinom o różnych wymaganiach ekologicznych.
Pająki (Araneae) drzew iglastych w zadrzewieniach śródpolnych STRESZCZENIE Artykuł prezentuje gatunki pająków zasiedlające gałęzie świerków i sosen w zadrzewieniach śródpolnych krajobrazu rolniczego w Parku Krajobrazowym im. Generała Dezyderego Chłapowskiego. Badano cztery zadrzewienia śródpolne zasadzone w latach 1995-1996. W każdym zadrzewieniu otrząsano gałęzie pięciu drzew do wysokości 2 m. W okresie badań, od kwietnia do września 2007 roku, stwierdzono 16 gatunków pająków reprezentowanych przez 138 osobników. Najliczniejszymi okazały się taksony: Philodromus sp., Theridion sp., Mangora acalypha, Neottiura bimaculata, Araniella sp., Metellina sp. i Linyphia triangularis. Zanotowano także kilka gatunków pająków związanych z drzewami iglastymi: Dendryphantes rudis oraz Platnickina tincta. Analizowano strategie łowieckie stwierdzonych pająków. Ponad 50% osobników należało do pająków budujących sieci. Najliczniejsze w tej grupie były krzyżakowate oraz rodzaj Metellina. Pająki z rodzin Theridiidae i Dictynidae były na drugim miejscu, stanowiąc 25%, a Linyphiidae - 9% całości. Inne strategie były następujące: czatujące - 19%, aktywnie polujące (głównie Ero sp.) - 8%, skaczące - 4%. Wobec niewielkiej ilości danych, zwłaszcza w polskiej literaturze, potrzebne są dalsze badania pająków drzew iglastych w większej liczbie środowisk.
Awifauna lęgowa rezerwatu „Łacha-Jelcz”i jego otuliny (woj. dolnośląskie) STRESZCZENIE W 2007 r. w rezerwacie "Łacha Jelcz" (15 ha) na Dolnym Śląsku stwierdzono 29 gatunków lęgowych. Jednakże na obszarach bezpośrednio przylegających do tego rezerwatu (40 ha) wykazano dodatkowo 36 innych gatunków. Do gatunków dominujących należały: Fringilla coelebs, Sturnus vulgaris, Phylloscopus collybita, Sylvia atricapilla, Parus caeruleus i Passer montanus. Razem stanowiły one połowę wszystkich par lęgowych. Wykazano kilka gatunków z Załącznika 1 Dyrektywy Ptasiej: Picus canus, Dryocopus martius, Dendrocopos medius, Alcedo atthis, Lanius collurio i Ficedula albicollis (8-11 pairs). Trzy inne gatunki z tego załącznika (Haliaeetus albicilla, Milvus migrant, Ciconia ciconia) gniazdowały poza terenem badań, ale zalatywały doń na żer. Postuluje się powiększenie granic rezerwatu do całego badanego obszaru (55 ha).
Płazy bezogonowe Biebrzańskiego Parku Narodowego i jego otuliny STRESZCZENIE
Płazy są uważane za najbardziej zagrożoną wyginięciem grupę
kręgowców. Jest to wynikiem szybkich zmian obserwowanych
w środowisku zachodzących na skutek działalności człowieka. Monitorowanie miejsc rozrodu i
długoterminowe badania, szczególnie na terenach chronionych, mogą przyczynić się
do efektywnej ochrony tej grupy zwierząt. Celem prowadzonych badań
było określenie rozmieszczenia i liczebności poszczególnych
gatunków płazów bezogonowych na terenie Biebrzańskiego Parku Narodowego (BPN).
Czy gradacja kornika drukarza jest szansą dla sosny? STRESZCZENIE Dość powszechnie przyjmuje się, że bory sosnowe należą do zbiorowisk roślinnych, które rozwijają się pod wpływem pożarów, a sosna jest gatunkiem predysponowanym do odnowienia w takich warunkach. Jednak wydarzenia ostatnich lat wskazują, że scenariusz rozwoju borów sosnowych może być odmienny. Badaniami objęta została biochora boru mieszanego świeżego na piaszczystym wyniesieniu, z wykształconymi glebami rdzawymi bielicowanymi, zlokalizowana w obszarze ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego, w oddziałach: 224, 255, 256. Badane drzewostany składają się ze 100 ÷180 - letniej sosny, z dużym udziałem świerka w wieku 80÷150 lat. Na podstawie wieku drzew, struktury przestrzennej drzewostanu, odnowienia, obecności i stopnia rozkładu leżaniny wyróżniono partie drzewostanów kształtowanych przez zaburzenia (gradacje kornika drukarza) w 4 terminach: 1963÷66, 1983÷88, 1994÷97, 2000÷04. Dla każdego terminu zaburzenia, oraz w celach porównawczych w partiach drzewostanów niezaburzonych, założono po 10 powierzchni kołowych, 0,04 ha każda. Na powierzchni mierzono pierśnice wszystkich drzew (żywych i martwych), z rozróżnieniem gatunków. Na każdej powierzchni, na 40 m2 liczono odnowienie do wysokości 1.3 m. Na podstawie uzyskanych wyników można stwierdzić, że naturalna mozaika przestrzenna płatów drzewostanu na siedlisku borowym, o różnym zaawansowaniu rozpadu i odnowienia, jest następstwem oddziaływania na niego czynników abiotycznych i biotycznych. Skład odnowienia zależy od ilości światła docierającego do dna lasu i jest konsekwencją wielkości zaburzenia. Luki i niewielkie gniazda odnowione są przez świerk, duże gniazda - przez świerk i brzozę, rozległe gniazda i wielkopowierzchniowe zaburzenia - przez świerk, sosnę i brzozę. Obecność rozkładającego się drewna, jak również tworzenie się wygrodzeń z obumarłych, wyłamanych drzew, może wpływać na wzajemne relacje gatunków w odnowieniu i ich przeżywalność. Tak na prawdę nie znamy odpowiedzi na pytanie zawarte w tytule. Są przesłanki, że zaistniałe odnowienie sosny ma odpowiednie warunki do rozwoju, ale nieprzewidywalność czynników losowych powoduje, że końcowego efektu nie można w pełni określić.
POLEMIKI
Wspomnienie o losach przyrodniczych zbiorów muzealnych w Krakowie, STRESZCZENIE
Wspomnienia obejmują okres sięgający od końca XIX w do lat 1960 XX stulecia.
Pomimo, iż omawiane obiekty pełnią nadal swoje funkcje, zostały
one jednak na skutek zgoła nieprzemyślanych procesów
modernizacyjnych odarte ze swojej historyczno-poznawczych i naukowych funkcji.
Puszcza Białowieska – Obiekt Światowego Dziedzictwa Streszczenie Komitet Światowego Dziedzictwa wpisał w 1979 r. na Listę Obiektów Światowego Dziedzictwa niewielki fragment Puszczy Białowieskiej położony w granicach Polski pod nazwą „Białowieski Park Narodowy" (Bialowieza National Park). Następnie w 1992 r. Obiekt został powiększony o znaczną część Puszczy położoną w granicach Białorusi. Utworzony został wówczas Transgraniczny Obiekt Światowego Dziedzictwa „Puszcza Białowieska" (Belovezhskaya Pushcha / Bialowieza Forest). W 2014 r. Komitet Światowego Dziedzictwa przyjął zaproponowaną przez Polskę i Białoruś zmianę nazwy, granic oraz kryteriów wpisu. Obydwa Państwa - Strony uzgodniły, że nazwa „Białowieża Forest" jest znana na całym świecie i łatwa do zapamiętania. Po zmianie granic Obiekt ma powierzchnię 141 885 ha, a jego strefa buforowa obejmuje 166 798 ha. Kryteria wpisu są następujące: (1) Kryterium ix: Dobro stanowi wyjątkowy przykład istotnych procesów ekologicznych i biologicznych zachodzących w ewolucji i rozwoju ekosystemów lądowych, jak również zbiorowiskach roślin i zwierząt oraz (2) Kryterium x: Dobro obejmuje najbardziej znaczące i istotne siedliska przyrodnicze dla ochrony różnorodności biologicznej in-situ, włączając zagrożone gatunki posiadające wyjątkową uniwersalną wartość z punktu widzenia nauki lub ochrony. |