,,PNRP’’ 34(2) za 2015 r.
Porosty Narwiańskiego Parku Narodowego i jego otuliny
STRESZCZENIE
Narwiański PN został powołany na mocy Rozporządzenia rady Ministrów z dnia 1
lipca 1996 roku. Położony jest w północno-wschodniej Polsce,
województwie podlaskim, 30 km na zachód od Białegostoku. Park
obejmuje obszar doliny Narwi pomiędzy Surażem, a Rzędzianami. W
geograficznym ujęciu NPN położony jest w mezoregionie Dolina
Górnej Narwi należącym do Niziny Północnopodlaskiej.
Najważniejszym walorem przyrodniczym Narwiańskiego Parku Narodowego
jest unikatowy system rzeki, która płynie na tym obszarze wieloma
łączącymi i rozdzielającymi się korytami.
W pracy przedstawiono wykaz 153 gatunków porostów Narwiańskiego Paku Narodowego.
W całej biocie porostów Parku dominują epifity - 75 gatunków
nad epiksylitami - 61, epilitami - 59 i epigeitami - 42. Najmniej
porostów zasiedla mszaki, tylko 4 gatunki. W NPN zwraca uwagę
nieduży udział gatunków porostów umieszczonych na krajowej
Czerwonej liście (Cieśliński
i in. 2006), stanowiących zaledwie 20% bioty. Udział poszczególnych
kategorii przedstawia się następująco: wymierające (EN) - 11
gatunków, narażone (VU) - 10, bliskie zagrożeniu (NT) - 7 i
słabo zagrożone (LC) - 2. Park jest ostoją dla 21 gatunków
objętych ochroną prawną.
Niebielistka trwała Swertia perennis L. – ocena zasobów
i perspektywy ochrony gatunku w Polsce
STRESZCZENIE
Gwałtowny spadek różnorodności gatunkowej flory Europy jest obserwowany już
od ponad połowy wieku. Wzrastająca dynamicznie antropopresja
została już dawno uznana za jeden z głównych czynników leżących
u podstaw kurczenia się zasięgów geograficznych taksonów,
zmniejszania się liczebności populacji, co więcej wymierania
gatunków o wąskiej amplitudzie ekologicznej, wrażliwych na
osuszanie i eutrofizację siedlisk. Modele opisujące tempo
wymierania gatunków szacują, że ponad 50% taksonów zniknie z
globu w najbliższych 50 latach (KOH i in. 2004). Przykładem może
być niebielistka trwała Swertia perennis L. (Gentianaceae).
Takson zagrożony wymarciem we wszystkich krajach Europy. W Polsce
ochronie podlega tylko podgatunek typowy, który otrzymał status
„zagrożonego" (KAŹMIERCZAKOWA i in.. 2014). Za główną
przyczynę zaniku populacji uznaje się osuszanie torfowisk,
intensyfikację produkcji rolnej w tych ekosystemach, jak również
zaprzestanie ich ekstensywnego użytkowania. Równie ważnym
zagrożeniem w górach jest rozbudowa infrastruktury turystycznej.
Analiza dostępnych danych literaturowych na temat występowania
gatunku wskazuje na drastyczny spadek liczby stanowisk. Zjawisko
zaniku populacji niebielistki dotyczy całej Europy, zarówno gór
jak i terenów poza nimi. Pomimo, iż do niedawna w Alpach gatunek
był uznawana za „całkiem pospolity takson górskich młak",
tylko w samej Szwajcarii liczba stanowisk zmniejszyła się o 24% na
przestrzeni stu lat (Lienert i in. 2002).
Celem badań była weryfikacja liczby stanowisk niebielistki trwałej oraz
określenie stanu zachowania gatunku w Polsce na podstawie 10
wybranych populacji. Prace rozpoczęto od analizy dostępnych danych
literaturowych o występowaniu gatunku w kraju. Z pośród znanych i
potwierdzonych lokalizacji wybrano łącznie 10 (5 z gór, 5 z niżu),
w obrębie których założono stałe powierzchnie badawcze w celu
określenia liczebności populacji niebielistki oraz ich potencjału
reprodukcyjnego mierzonego liczbą pędów generatywnych. Analizie
poddano też wybrane parametry siedliska. Zebrane dane posłużyły
do oceny kondycji badanych populacji. W opracowaniu metodyki
posłużono się wytycznymi ogólnopolskiego monitoringu siedlisk i
gatunków Natura 2000.
Zebrane dane potwierdziły, iż wiedza na temat stanowisk na niżu ma głównie
charakter historyczny. Niemniej zostały odkryte nowe lokalizacje.
Łącznie udało się potwierdzić występowanie niebielistki na
siedmiu stanowiskach na wschodzie kraju. Niestety brak jest
ogólnokrajowych danych waloryzujących stan zasobów Swertia
perennis w polskich górach, ich wielkość szacuje się na kilkadziesiąt
populacji.
Areał zajmowany przez poszczególne populacje jest silnie zróżnicowany:
od kilkunastu metrów kwadratowych po powierzchnie około dwu
hektarowe. Liczebność badanych populacji przyjmuje szeroki zakres
wartości. Najliczniejszą populację niebielistki stwierdzono w
Masywie Pilska - ponad 20 tys. rozet, najmniej liczną jest
populacja w Rowelach, której wielkość nie przekracza 250 rozet. Na
uwagę zasługuje populacja Łosiniany (pn.-wsch. Polska), w której
liczba rozet spadła o 60% na przestrzeni okresu badań. Odnotowane
zmiany liczebności między latami w populacjach z niżu różnią
się znacznie, w przeciwieństwie do górskich.
Udział rozet generatywnych kształtował się średnio na poziomie 10%, co
powinno w połączeniu z faktem możliwości rozmnażania
wegetatywnego, zapewnić trwanie gatunku w czasie przy zachowaniu
dogodnych warunków środowiskowych. Ocena parametrów siedliskowych
wykazała ich niewłaściwy stan zachowania poza górami, na skutek
zmiennego poziomu wód gruntowych, odwodnienia, a w konsekwencji
eutrofizacji i sukcesji wtórnej. W górach kondycja badanych
populacji jest lepsza. Lokalizacja większości z nich w granicach
parków narodowych zapewnia dobre perspektywy ochrony. W
niebezpieczeństwie znajdują się populacje z Masywu Pilska, którym
bezpośrednio zagraża rozbudowa infrastruktury turystycznej. Dalszy
rozwój miasta Zakopane może doprowadzić do zniszczenia siedliska,
tym samym populacji niebielistki zlokalizowanej w jego graniach.
Uzyskane wyniki badań wskazują na wyraźną utratę znacznej części
zasobów niebielistki trwałej na Niżu Polski. Łącznie z nowo
odkrytymi lokalizacjami jest ich zaledwie siedem. Biotopy, w których
bytuje niebielistka trwała, podlegają niekorzystnym zmianom. Skutki
tych zmian powoli odzwierciedlają się w kondycji populacji. Każda
z nich wymaga rozważnych zabiegów ochrony czynnej. Nie należy tego
bagatelizować, gdyż wartość polskich populacji ma istotne
znaczenie w ochronie zasobów niebielistki trwałej na niżu w skali
całej Europy. Jedynie na Litwie stwierdzono wyższą liczbę stanowisk niebielistki.
Zbiorowiska roślinne wzgórza Kamieniec
na Pogórzu Dynowskim (Karpaty Zachodnie)
STRESZCZENIE
Wzgórze Kamieniec (452 m n.p.m.) położone jest w województwie
podkarpackim, na obszarze Pogórza Dynowskiego wchodzącego w skład
Karpat Zachodnich. Wzgórze znane jest z pozostałości ruin
średniowiecznego zamku, założonego w XIV wieku. Zamek Kamieniec
jest jedną z największych atrakcji Czarnorzecko-Strzyżowskiego
Parku Krajobrazowego i należy do najczęściej odwiedzanych obiektów
w regionie.
W latach 2013-2014 przeprowadzono badania zbiorowisk roślinnych w
obrębie całego wzgórza. Wykonano 26 zdjęć fitosocjologicznych
metodą Braun-Blanqueta w obrębie zbiorowisk leśnych, nieleśnych
oraz starych murów i wychodni skalnych. Zbiorowiska leśne z klasy
Querco-Fagetea były reprezentowane przez związek Fagion
sylvaticae oraz Carpinion betuli.
Wśród zbiorowisk nieleśnych dominowały łąki świeże ze związku
Arrhenatherion elatioris
z dużym udziałem gatunków ciepłolubnych, natomiast niewielki
udział miały fragmentarycznie wykształcone płaty muraw
kserotermicznych, w których liczny udział miały gatunki z klasy
Festuco-Brometea.
Zbiorowiska naskalne charakteryzowały się dużym udziałem paproci (Polypodium
vulgare, Asplenium trichomanes i A. ruta-muraria)
dlatego zaliczono je do słabo wykształconej klasy Asplenietea rupestria.
Opracowania kartograficzne w procesie badania tendencji rozwoju zabudowy
na terenie Kampinoskiego Parku Narodowego i jego otuliny
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia analizę tendencji rozwoju zabudowy na obszarze
Kampinoskiego Parku Narodowego i jego otuliny. Praca obejmuje okres
pięćdziesięcioletni od lat trzydziestych do osiemdziesiątych
ubiegłego wieku. Narzędziami badawczymi autorka uczyniła zbiór
map. Do analizy wykorzystała kartograficzną metodę badań.
Artykuł rozpoczyna się wstępem wprowadzającym oraz wyjaśnieniem celu
badawczego. Następnie przedstawiono obszar badań i opisano źródła
z których korzystano oraz kryteria ich wyboru. Praca zawiera również
opis metody a także zarysowuje poszczególne etapy pracy. Wyniki
pracy zilustrowane są przykładami fragmentów map. Na koniec
sformułowano wnioski dotyczące zarówno tendencji w rozwoju
zabudowy w obszarze chronionym, jak również zastosowanych metod badawczych.
W artykule powołano się również na przykłady innych opracowań w
których zastosowano podobne metody badawcze.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Nowe stanowisko
czarki austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. Beck ex Sacc.) Boud.
na Podlasiu
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia informacje dotyczące nowego stanowiska czarki
austriackiej Sarcoscypha austriaca (O. Beck ex Sacc.) na
obszarze Podlasia. Zlokalizowane jest ono w Białymstoku, w bliskim
sąsiedztwie ,,Elektrociepłowni Zachód'' na Osiedlu Starosielce
(53°06'39''N 23°06'26''S). Owocniki omawianej czarki
kolonizują opadłe gałęzie klonu zwyczajnego (Acer
platanoides), olszy szarej (Alnus incana),
oraz bzu (Sambucus nigra).
|