Materia³y do znajomo¶ci pszczó³ (Hymenoptera, Aculeata, Apiformes) Trójmiejskiego
Parku Krajobrazowego i jego najbli¿szych okolic (pó³nocna Polska)

STRESZCZENIE

Zaprezentowano stan poznania pszczó³ Trójmiejskiego Parku Krajobrazowego i jego najbli¿szych okolic. £±cznie wykazano 186 gatunków pszczó³, co stanowi 38,1% fauny krajowej tej grupy owadów. W analizowanym zgrupowaniu pszczó³ 29 gatunków (15,6%) nale¿y do taksonów zagro¿onych wyginiêciem oraz bardzo rzadkich i rzadkich w Polsce. Do gatunków o wysokim stopniu zagro¿enia nale¿±: Sphecodes marginatus, Osmia inermis, Hylaeus variegatus, Andrena florea, A. pusilla, Lasioglossum sexmaculatum i Nomada opaca.

Herpetofauna Prze³omu Lubrzanki

STRESZCZENIE

Obserwacje prowadzone by³y w latach 2021-2023 na terenie specjalnego obszaru ochrony siedlisk PLH260037 Prze³om Lubrzanki. Teren ten po³o¿ony jest w centralnej czê¶ci województwa ¶wiêtokrzyskiego (centralna Polska). SOOS chroni kanion Lubrzanki oraz centraln± czê¶æ doliny rzecznej. Lubrzance towarzysz± starorzecza, zakola, rozlewiska, podmok³e ³±ki, lasy ³êgowe i gr±dy.
Obserwacjami objêto zró¿nicowane biotopy, w tym zbiorniki wodne, ³±ki, lasy i u¿ytki rolne. Badania objê³y okre¶lenie wystêpowania herpetofauny oraz ustalenie zagro¿eñ i warunków ochrony. Na 9 stanowiskach badawczych stwierdzono 10 gatunków p³azów i 5 gatunków gadów. Obserwowanymi gatunkami by³y: traszka górska Ichthyosaura alpestris LAUR., traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris L., ropucha szara Bufo bufo L., ropucha zielona Bufotes viridis LAUR., rzekotka drzewna Hyla arborea L. (lub rzekotka wschodnia Hyla orientalis Bedriaga), ¿aba wodna Pelophylax esculentus L., ¿aba jeziorkowa Pelophylax lessonae CAM., ¿aba ¶mieszka Pelophylax ridibundus PALL., ¿aba moczarowa Rana arvalis NILSS., ¿aba trawna Rana temporaria L., jaszczurka zwinka Lacerta agilis L., jaszczurka ¿yworodna Zootoca vivipara JACQUIN, padalec zwyczajny Anguis fragilis L. (lub padalec kolchidzki Anguis colchica Nordmann), zaskroniec zwyczajny Natrix natrix L. i ¿mija zygzakowata Vipera berus L. (Ryc. 1, Tab. 1).
Przez obszar SOOS przebiega ruchliwa droga powiatowa, na której znajdowano p³azy zabite przez samochody. Dotyczy to zw³aszcza odcinka Podm±chocice-Ciekoty (d³ugo¶æ 600 m). Z innych zagro¿eñ stwierdzono m.in. koszenie ³±k, za¶miecenie, eutrofizacjê, zanieczyszczanie wód powierzchniowych oraz zarastanie i wysychanie ma³ych zbiorników.

Muchówki bzygowate, lwinkowate i wy¶lepkowate (Diptera: Syrphidae, Stratiomyidae,
Conopidae) S³owiñskiego Parku Narodowego

STRESZCZENIE

Muchówki (Diptera) s± jednym z najliczniejszych rzêdów owadów na ¶wiecie. Z ponad 6900 gatunków muchówek wykazanych w Polsce, jedynie 55 stwierdzono dotychczas w S³owiñskim Parku Narodowym, co stanowi mniej ni¿ 1% krajowej fauny. Niniejsze badania dostarczaj± nowej, kompleksowej wiedzy na temat wystêpowania w S³owiñskim Parku Narodowym trzech rodzin muchówek: bzygowatych (Syrphidae), lwinkowatych (Stratiomyidae) i wy¶lepkowatych (Conopidae). Wiêkszo¶æ danych zebrano w 2022 r. podczas starannie zaplanowanych, rocznych badañ obejmuj±cych ró¿norodne siedliska. W artykule uwzglêdniono stwierdzenia gatunków udokumentowanych fotograficznie przez pracowników Parku w latach 2017-21. Przebadano blisko 1200 osobników muchówek na 97 stanowiskach. Wykazano wystêpowanie 145 gatunków muchówek z rodziny bzygowatych (Syrphidae), 8 gatunków lwinkowatych (Stratiomyidae) oraz 11 gatunków wy¶lepkowatych (Conopidae). W materiale stwierdzono siedem gatunków muchówek o wysokim ryzyku wyginiêcia (kategorie EN i VU) w skali Polski lub Europy. Niniejszy artyku³ dostarczy³ danych do przysz³ej klasyfikacji (kategoria DD) sze¶ciu kolejnych gatunków.
Unikatowy charakter nadaj± faunie Parku muchówki kserofilne, powi±zane ze ¶rodowiskami wydmowymi: Paragus constrictus ŠIMIC, 1986, Eumerus sabulonum (FALLÉN, 1817). Typowe dla S³owiñskiego Parku Narodowego przyjeziorne ³±ki, torfowiska, czy bagienne lasy, to z kolei miejsce wystêpowania wielu gatunków muchówek zwi±zanych z siedliskami wilgotnymi, w tym skrajnie rzadkich w Polsce gatunków atlantyckich, np. Chrysogaster virescens LOEW, 1854 i pó³nocnych: Orthonevra stackelbergi THOMPSON & TORP, 1982 i Eristalis oestracea (LINNAEUS, 1758). W obszarach ochrony ¶cis³ej i czynnej zachowawczej, obumar³e i powalone drzewa sta³y siê ostoj± dla kilku cennych gatunków saproksylicznych, np. Berkshiria hungarica (KERTÉSZ, 1921), Pocota personata (HARRIS, 1780) i Spilomyia diophthalma (LINNAEUS, 1758). Dziewiêæ najbardziej interesuj±cych i charakterystycznych dla S³owiñskiego Parku Narodowego gatunków omówiono szczegó³owo w kontek¶cie ich wystêpowania w Polsce, a dwa inne gatunki zaproponowano do usuniêcia z krajowej listy gatunków wystêpuj±cych w Polsce: Eumerus tarsalis LOEW, 1840 i Paragus tibialis (FALLÉN, 1817).
Na ca³ym ¶wiecie obserwowane jest szybkie tempo wymierania owadów. Za przyczynê tego negatywnego trendu odpowiada zespó³ wielu czynników, takich jak melioracje, nadmierne u¿ycie pestycydów, nawo¿enie na terenach rolniczych, utrata siedlisk oraz zmiany klimatyczne. Obecnie nawet obszary objête ochron± nie s± wolne od zagro¿eñ dla bioró¿norodno¶ci owadów. Aktualna strategia ochrony S³owiñskiego Parku Narodowego ma na celu ³agodzenie tych negatywnych zmian i zak³ada nieingerowanie w naturalne procesy przyrodnicze oraz prowadzenie jedynie koniecznych dzia³añ z zakresu ochrony czynnej, g³ównie w siedliskach pó³naturalnych lub naturalnych (ale przekszta³conych przez cz³owieka), maj±cych poprawiæ ich stan. Do zabiegów tych nale¿y np. budowa zastawek na torfowiskach, odkrzaczanie torfowisk, wykos i wypas ³±k.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Widlicz cyprysowy Diphasiastrum tristachyum – nowy gatunek we florze Magurskiego
Parku Narodowego i Karpat Polskich]

STRESZCZENIE

Widlicz cyprysowy jest gatunkiem rzadkim i zagro¿onym wyginiêciem w Polsce, objêtym ¶cis³± ochron±. Po 1990 roku potwierdzono go na prawie 30 stanowiskach w kraju. Z polskich gór znany jest jedyne z trzech historycznych stanowisk w Sudetach. W 2021 roku odkryto pierwsze stanowisko w Karpatach Polskich widlicza cyprysowego po³o¿one w Ciechani w Beskidzie Niskim, w granicach Magurskiego Parku Narodowego. Gatunek ten wystêpuje na siedlisku murawy bli¼niczkowej z wrzosem zwyczajnym powsta³ym w wyniku dzia³alno¶ci cz³owieka. Jest to jedyne wspó³cze¶nie istniej±ce stanowisko w polskich górach o do¶æ zaskakuj±cym wystêpowaniu, gdy¿ gatunek ten jest w Polsce wybitnie ni¿owy.

KRONIKA

¯ubr i Puszcza Bia³owieska w lwowskim pi¶mie £owiec

STRESZCZENIE

W 1878 roku W³odzimierz Dzieduszycki, przyrodnik i mecenas nauki, za³o¿y³ Galicyjskie Towarzystwo £owieckie. Towarzystwo wydawa³o czasopismo £owiec od 1878 do 1939 roku. Znaczna czê¶æ artyku³ów w tym czasopi¶mie po¶wiêcona by³a Puszczy Bia³owieskiej, ochronie przyrody i ¿ubrom. Nasza praca analizuje te artyku³y, ukazuj±c szereg nieznanych dot±d informacji i dowodz±c, ¿e periodyki my¶liwskie s± bardzo wa¿nym ¼ród³em historiograficznym do poznania Puszczy Bia³owieskiej i ochrony przyrody w tej czê¶ci Europy.