Strona główna 
Wydawnictwa
Wydawnictwa
|
|
"PNRP" 26(4) za 2007 r.
Charakterystyka fizyczno-chemiczna wód rezerwatu "Jezioro Szare"
oraz ocena jego podatności na degradację
STRESZCZENIE
Badania przeprowadzono w miesiącach: marzec, maj i lipiec 2004 roku. W litoralu jeziora uzyskano następujące, uśrednione wyniki: mętność - 4,2 mg SiO2/dm3; pH - 4,2; zawartość tlenu - 9,6 mg/dm3; twardość ogólna - 15,3 mg CaCO3/dm3; przewodnictwo - 34,7 ľS/cm; N-NH4+ - 0,0848 mg/dm3; N-NO3- - 0,0013 mg/dm3; P-PO43- - 0,0624 mg/dm3. Widzialność krążka Secchie?go wynosiła w maju 5 m, w lipcu 6,4 m. W układzie termicznym stwierdzono płytki epilimnion i stosunkowo ostrą termoklinę. Zawartość tlenu w całym profilu jeziora była wysoka, osiągając w maju przy dnie 7,3 mg/dm3, a w lipcu 5,3 mg/dm3. Krzywe tlenowe w obu miesiącach były heterogradami dodatnimi. Wartość pH w całym profilu jest na stałym poziomie: 5,2 - maj; 4,9 - lipiec. Zawartość N-NH4+ wzrastała, a N-NO3- spadała ze wzrostem głębokości. Zawartość P-PO43- w maju spadała ze wzrostem głębokości, a w lipcu spadała do głębokości termokliny i wzrastała pod nią.
W ocenie oddziaływania zlewni na jezioro uzyskano 0,85 punkta, co oznacza, że zlewnia ma ograniczony wpływ na jezioro. W ocenie podatności jeziora na degradację uzyskano 2,2 punkta, co plasuje zbiornik w III kategorii - mało odporne.
Zespoły i zbiorowiska roślinne rezerwatu "Jezioro Szare"
STRESZCZENIE Na obszarze badań stwierdzono występowanie 26 fitocenoz (22 fitocenoz w randze zespołu oraz 4 zbiorowisk), należących do 11 klas syntaksonomicznych. Roślinność wykształcona na obszarze rezerwatu ma charakter typowy dla jezior lobeliowych dystroficznych oligohumusowych. Z zespołów charakterystycznych dla tego typu zbiorników notowano Lobelietum dortmannae i Isoëtum lacustris. W strefie przejściowej pomiędzy wodą a lądem wykształciły się strefy ekotonalne w postaci przerywanego pasa o charakterze torfowiska przejściowego i wysokiego. Układają się one strefowo wokół jeziora w postaci zachodzącego na wodę pła, przechodzącego następnie w zbiorowiska leśne na obrzeżach zbiornika. Najbliżej wody obserwuje się zwykle Caricetum limosae, na jego zapleczu wykształca się Sphagno tenelli - Rhynchosporetum albae, a niekiedy Sphagno recurvi - Eriophoretum angustifolii. Kontaktują się one ze Sphagnetum magellanici, który od strony lądu graniczy z fitocenozami nawiązującymi do Vaccinio uliginosi - Betuletum pubescentis lub Vaccinio uliginosi - Pinetum. Rozwój roślinności na obszarze jeziora prowadzi w kierunku torfowiska wysokiego.
Flora rezerwatu przyrody "Jezioro Szare"
STRESZCZENIE Badania florystyczne na obszarze rezerwatu "Jezioro Szare" i jego otuliny prowadzono w sezonach wegetacyjnych 2003 i 2004 r. Stwierdzono występowanie 40 gatunków mchów, należących do 15 rodzin w obrębie 3 klas. Zanotowano także 173 gatunki roślin naczyniowych, należących do 53 rodzin w obrębie 7 klas. Biorąc pod uwagę mały obszar rezerwatu i specyfikę siedlisk jest to liczba dość wysoka. Wśród odnalezionych gatunków 19 objętych jest ochroną prawną całkowitą (11 gatunków mchów i 8 gatunków roślin naczyniowych), a 15 ochroną częściową (10 gatunków mchów i 5 gatunków roślin naczyniowych). 10 gatunków roślin naczyniowych jest zagrożonych na Pomorzu Zachodnim, a 7 gatunków znalazło się na "czerwonej liście" Polski. Do najcenniejszych należą gatunki torfowisk przejściowych i wysokich, jak: Sphagnum russowii, S. riparium, S. magellanicum, Drosera anglica i D. rotundifolia, Carex limosa, Scheuchzeria palustris, Andromeda polifolia i przede wszystkim gatunki jezior lobeliowych - Lobelia dortmanna i Isoëtes lacustris. Spośród flory naczyniowej tylko dwa ostatnie gatunki reprezentują gatunki wskaźnikowe dla jezior lobeliowych. Isoëtes lacustris występuje dość licznie w przybrzeżnych partiach toni jeziora, natomiast Lobelia dortmanna niezbyt licznie, głównie przy E, NE brzegu zbiornika. Bardzo obficie występuje natomiast Sphagnum denticulatum, budujący skrajne partie nachodzącego na toń wodną pła torfowcowego i zalegający na dużych partiach dna jeziora.
Wodopójki (Hydrachnidia) rezerwatu "Jezioro Szare" i jego otuliny
STRESZCZENIE
W roku 2004 przeprowadzono badania na terenie rezerwatu "Jezioro Szare" i jego otuliny. Stwierdzono występowanie 2582 osobników wodopójek należących do 62 gatunków. Jezioro Szare jest jeziorem lobeliowym, dystroficznym i posiada unikatowy zestaw gatunków wodopójek z dużym udziałem elementu acidofilnego i jeziornego. W samym jeziorze znaleziono 54 gatunki wodopójek, w zbiornikach polihumusowych 23 gatunki, a na torfowisku przejściowym 20 gatunków wodopójek. Wśród trzech dominujących gatunków jeden (Hydrodroma despiciens) należy do eurytopowych, jeden (Piona nodata) jest gatunkiem związanym z wodami astatycznymi i jeden (Arrenurus neumani) jest acidofilem. W samym jeziorze najliczniejsze były gatunki drobnozbiornikowe przy znacznym udziale elementu acidofilnego i jeziornego. W zbiornikach polihumusowych najliczniejsze są gatunki drobnozbiornikowe, a na terenie torfowiska przejściowego dominują gatunki z wiosennych wód astatycznych przy znacznym udziale gatunków acidofilnych. Najwięcej gatunków wodopójek i w najwyższych liczebnościach stwierdzono na głębokości 0,2 m, chociaż do głębokości 2-3 m wodopójki występują stosunkowo licznie. Poniżej tej głębokości znajdowano tylko pojedyncze osobniki.
Ważki (Odonata) rezerwatu "Jezioro Szare"
STRESZCZENIE
W 2004 roku badano ważki rezerwatu "Jezioro Szare" (Polska północno-zachodnia, Pojezierze Zachodniopomorskie). Wykazano 28 gatunków: 21 w jeziorze, 16 na torfowisku przejściowym przy jeziorze i 14 w drobnych zbiornikach śródleśnych. Zgrupowania ważek torfowiska przejściowego i zbiorników były typowe dla tych siedlisk, licznych i dobrze zachowanych w Polsce. Szczególną uwagę zwrócono na Jezioro Szare - dobrze zachowanego reprezentanta słabo zbadanych odonatologicznie jezior lobeliowych. Przeanalizowano występowanie larw w jeziorze zależnie od rodzaju osadów dennych i głębokości. Odnotowano je przy tym na niespotykanie dużych głębokościach: do 9 m, ponad dwukrotnie głębiej niż w innych jeziorach tego typu. Może to wynikać z bogatej bazy pokarmowej i jednocześnie dobrych warunków tlenowych na głębokim dnie tych zbiorników. W oparciu o własne dane i informacje z literatury stwierdzono, że jezior lobeliowych nie cechują własne (specyficzne) zgrupowania ważek, natomiast mają one liczne cechy wspólne z jeziorami polihumusowymi (dominacja tyrfofili i tyrfobiontów) i jeziorami harmonicznymi o niskiej lub umiarkowanej trofii (rozwój reofili w litoralu, duża liczebność Leucorrhinia albifrons). Zbiorniki te nie mają też dużego znaczenia dla ochrony ważek w Polsce. Są siedliskami stosunkowo małej liczby gatunków specjalnej troski, i to takich, które często lub pospolicie występują w wielu regionach kraju. Są natomiast ważnym refugium tych gatunków z perspektywy krajów położonych na zachód od Polski, gdzie są one silnie zagrożone.
Pluskwiaki wodne (Heteroptera) rezerwatu "Jezioro Szare" i jego otuliny
STRESZCZENIE
Badania prowadzono od marca do sierpnia 2004 roku. Stanowiska wyznaczono na Jeziorze Szarym (17), zbiornikach śródleśnych (4) i torfowisku przejściowym (2). Materiał poławiano za pomocą czerpaka hydrobiologicznego, dragi oraz pułapek lejkowych. Pobrano łącznie 108 prób oraz dodatkowo założono 145 pułapek. Zebrany materiał faunistyczny Heteroptera, obejmujący zaledwie 253 osobniki zaliczono do 16 gatunków. Gatunkami najliczniejszymi były: Hesperocorixa sahlbergi (ok. 25% liczebności) oraz Gerris lacustris, Ilyocoris cimicoides i G. paludum (łącznie ok. 40%). Licznie wystąpiła także Notonecta glauca, Gerris lateralis, Nepa cinerea i Plea leachi. Większe zróżnicowanie gatunkowe wykazała grupa Gerromorpha reprezentowana przez 9 gatunków (ok. 37% zebranego materiału). Wyróżniono trzy grupy synekologiczne wodnych Heteroptera: gatunki jeziorne (Gerris argentatus, G. paludum), torfowiskowe (Hesperocorixa sahlbergi, Microvelia umbricola, Gerris lateralis, Hebrus ruficeps) oraz eurytopowe, drobnozbiornikowe. W Jeziorze Szarym zebrano 109 osobników należących do 13 gatunków Heteroptera (frekwencja w próbach ok. 29%). Gatunki najliczniej występujące to: Ilyocoris cimicoides i Gerris paludum (dominacja powyżej 20%) oraz Gerris lacustris (powyżej 10%). Stosunkowo licznie wystąpiły także Plea leachi, Nepa cinerea i Notonecta glauca. W jeziorze stwierdzono 7 gatunków Nepomorpha (ok. 67% liczebności), przy czym detrytuso i roślinożerne wioślaki (2 gat.) wystąpiły tu skrajnie nielicznie. Analiza synekologiczna zebranego materiału wykazała ok. 24% udział typowej fauny jeziornej (2 gat. nartników) oraz znaczną przewagę gatunków eurytopowych (9 gat., ok. 78% materiału). W drobnych zbiornikach śródleśnych zebrano zaledwie 88 osobników z 9 gatunków (frekwencja w próbach niska - ok. 36%). Gatunki najliczniej występujące to: Hesperocorixa sahlbergi i Gerris lacustris (dominacja powyżej 20%) oraz rzadki w Polsce Gerris lateralis (powyżej 10%). Zastanawiająca jest mała liczebność gatunku Mesovelia furcata, Hebrus ruficeps, Microvelia reticulata i M. buenoi. Spośród Nepomorpha najliczniej występowała Hesperocorixa sahlbergi, gatunek charakterystyczny dla tego typu wód, przy zastanawiającym braku innych wioślaków. Analiza synekologiczna zebranego materiału wykazała wysoki, bo 43% udział fauny torfowiskowej (3 gat.) w wodach tych zbiorników. Na torfowisku przejściowym zebrano jedynie 56 osobników należących do 6 gatunków (frekwencja w próbach 40%). Zaobserwowano tu wyraźną dominację fauny Nepomorpha (Hesperocorixa sahlbergi - dominacja ok. 66% i Notonecta glauca - ok. 21%). Zastanawiający jest brak w tym typie środowisk wodnych elementu napowierzchniowego reprezentowanego przez Hebrus sp. czy Microvelia sp. Analiza synekologiczna ukazała znaczny udział w zebranym materiale elementu torfowiskowego (1 gat., ok. 66% liczebności) oraz eurytopowego (4 gat., ok. 32%). Zebrany materiał faunistyczny jest jak na pluskwiaki wodne bardzo mały i dlatego należałoby zastanowić się w jakim stopniu opisuje on stan rzeczywisty. Niewłaściwa penetracja środowisk preferowanych przez pewne gatunki mogła ich albo nie wykazać, albo też znacznie zaniżyć ich liczebność i dlatego należałoby zastanowić się nad wykonaniem w przyszłości dodatkowych badań tego interesującego obiektu.
Chruściki (Trichoptera) rezerwatu "Jezioro Szare" i jego otuliny
STRESZCZENIE
W jeziorze stwierdzono występowanie 26 gatunków chruścików, natomiast w drobnych zbiornikach - 14 (Tab. 1). Cztery gatunki (Grammotaulius nitidus, Halesus radiatus, Molanna albicans i M. angustata) wykazano po raz pierwszy dla mezoregionu Pojezierza Drawskiego, a Molanna albicans okazała się gatunkiem nowym dla Pomorza. Jezioro Szare jest obecnie jedynym, dobrze udokumentowanym miejscem występowania rzadkiego i ginącego w Polsce gatunku Molanna albicans. Wykazano dwa gatunki z czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce (Molanna albicans i Limnephillus elegans) oraz dwa proponowane do czerwonej listy Pomorza (Limnephilus elegans i Cyrnus insolutus). Fauna rezerwatu okazała się typowa dla śródleśnego jeziora lobeliowego oraz śródleśnych zbiorników okresowych. Uzyskane wyniki wskazują, że drobne zbiorniki otaczające jezioro są ważnym siedliskiem dla fauny chruścików wpływających na ochronę bioróżnorodności w całym rezerwacie.
Wstępne badania nad fauną chrząszczy epigeicznych (Coleoptera)
okolic rezerwatu przyrody "Jezioro Szare"
STRESZCZENIE
Badania nad chrząszczami epigeicznymi nadbrzeżnych siedlisk rezerwatu "Jezioro Szare" były prowadzone od kwietnia do lipca 2004 r. Badaniami objęto: las bukowy, turzycowisko i pło torfowcowe, gdzie 658 osobników chrząszczy odłowiono przy zastosowaniu 14 pułapek ziemnych. Stwierdzono występowanie 35 gatunków należących do 11 rodzin: Carabidae (18), Silphidae (5), Catopidae, Elateridae i Byrrhidae (po 2), Anisotomidae, Scirtidae, Nitidulidae, Scarabaeidae, Lucanidae, Cerambycidae (po 1). Na szczególną uwagę zasługuje występowanie Pterostichus rhaeticus - rzadkiego gatunku stenobiotycznego, zamieszkującego torfowiska. Najwięcej osobników i gatunków (519 i 27), stwierdzono w lesie bukowym. Mniej natomiast w turzycowisku (95 i 21) i ple torfowcowym (44 i 9). Zebrany materiał reprezentuje głównie faunę leśną. We wszystkich siedliskach występowały 3 gatunki: Geotrupes stercorosus, Carabus hortensis i Pterostichus rhaeticus. W lesie bukowym dominowały Geotrupes stercorosus, Nicrophorus vespilloides, oraz Carabus hortensis, C. violaceus, C. glabratus, Pterostichus oblongopunctatus, P. niger, P. rhaeticus, Oxypselaphus obscurus. Specyficzną cechą zgrupowania lasu bukowego jest występowanie higrofilnych gatunków torfowiskowych. Skład gatunkowy epigeicznych chrząszczy turzycowiska jest bliski składowi gatunkowemu buczyny, z dużo mniejszą liczbą osobników. Pło torfowcowe jest słabo zasiedlone. Próba waloryzacji terenu na podstawie obecnego materiału w oparciu o wartości bioindykacyjne biegaczowatych wskazuje na mało naruszony stan środowiska leśnego.
Chrząszcze wodne (Coleoptera) rezerwatu "Jezioro Szare"
i zbiorników usytuowanych w jego sąsiedztwie
STRESZCZENIE
|
