Strona g³ówna arrow Ksiêga Rodowodowa ¯ubrów
KSIÊGA RODOWODOWA ¯UBRÓW Drukuj
 

Ksiêga Rodowodowa ¯ubrów - European Bison Pedigree Book jest przedsiêwziêciem szczególnym, kontynuacj± programu ochrony ¿ubra, najwiêkszego wspó³cze¶nie ssaka Europy. Jej pocz±tki siêgaj± lat 30. ub. wieku, kiedy zaczêto realizowaæ w uk³adzie miêdzynarodowym zadanie restytucji gatunku, który zosta³ wytêpiony w swych ostatnich ostojach w I. po³owie XX w.

Historia ¿ubra w Europie jest dobrze poznana i opisana w wielu dostêpnych ¼ród³ach - artyku³ach i monografiach; tak¿e w tekstach udostêpnionych na witrynie Bia³owieskiego Parku Narodowego. Ograniczymy siê zatem do tej czê¶ci historii restytucji ¿ubra, która bezpo¶rednio dotyczy Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów.

Pierwszym zadaniem przedsiêwziêcia zmierzaj±cego do wykorzystania w procesie restytucji zachowanych przy ¿yciu ¿ubrów, ¿yj±cych w zagrodach prywatnych w³a¶cicieli i w ogrodach zoologicznych by³o sporz±dzenie spisu wszystkich ¿yj±cych zwierz±t. Spis ten wykona³ w 1931 r. z wielk± staranno¶ci± Goerd von der Groeben, cz³onek Miêdzynarodowego Towarzystwa Ochrony ¯ubra, utworzonego w Niemczech w 1923 r. pod nazw± Internationale Gesellschaft zur Erhaltung des Wisents. Wykaz obejmowa³ wszystkie ¿ubry czystej krwi (wy³±czono mieszañce ¿ubra z bizonem amerykañskim i z byd³em domowym, które powsta³y z woli hodowców w niektórych zagrodach), jakie uda³o siê zidentyfikowaæ na ca³ym ¶wiecie (praktycznie w Europie). Ta lista sta³a siê od tej chwili punktem wyj¶cia dla ca³ej, siêgaj±cej wspó³czesnych nam czasów dzia³alno¶ci w zakresie restytucji zagro¿onego gatunku - powiêkszania ¶wiatowego stada ¿ubrów drog± kontrolowanego kojarzenia poszczególnych osobników, przy zachowaniu czysto¶ci krwi ¿ubra, jako gatunku. Warte jest podkre¶lenia, ¿e Ksiêga Rodowodowa ¯ubrów by³a prekursorem systemu rejestracji rodowodowej osobników czystej krwi w celach restytucyjnych i dziêki skuteczno¶ci wypracowanego systemu sta³a siê wzorem dla licznych wspó³cze¶nie programów ochrony innych zagro¿onych gatunków.

Od samego pocz±tku wyró¿niono dwie linie hodowlane ¿ubrów czystej krwi: liniê bia³owiesk± (nizinn±), obejmuj±c± zwierzêta bêd±ce bezpo¶rednimi potomkami ¿ubrów bia³owieskich (pochodz±cych ze stada ¿yj±cego w Puszczy Bia³owieskiej) oraz drug± - liniê bia³owiesko-kaukask±, obejmuj±c± zwierzêta posiadaj±ce domieszkê krwi ¿ubra kaukaskiego. Dotyczy to podgatunku ¿ubra, który zamieszkiwa³ Kaukaz i równie¿ uleg³ zag³adzie z rêki cz³owieka, ale pozostawi³ potomstwo wskutek dopuszczenia do rozrodu jednego osobnika tego gatunku, który znalaz³ siê na pocz±tku XX w. w¶ród ¿ubrów bia³owieskich w hodowlach na terenie Niemiec. Obie linie rozró¿niane s± konsekwentnie w spisach rodowodowych Ksiêgi.

W celu przybli¿enia zagadnieñ, jakie mieszcz± siê w zakresie dzia³ania Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów (KR¯) podajemy poni¿ej g³ówne cele, jakie realizuje w interesie hodowców ¿ubrów na ¶wiecie Redakcja tego wydawnictwa. Mo¿na je stre¶ciæ w kilku punktach:

  • Prowadzenie dok³adnej, bie¿±cej rejestracji rodowodowej poszczególnych zwierz±t, identyfikowanych przez hodowców (w hodowlach zagrodowych) dziêki nadawaniu im przez Redakcjê Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów numerów rodowodowych. Identyfikacja rodowodowa obejmuje ponadto nastêpuj±ce cechy: p³eæ, numer rodowodowy, nazwê zwierzêcia, (tworzon± z zachowaniem pierwszych liter „rozpoznawczych", rezerwowanych dla wiêkszo¶ci hodowli na ¶wiecie) oraz dane identyfikacyjne ich rodziców (ojca i matki). Tabele Ksiêgi obejmuj± równie¿ identyfikacjê hodowcy, tj. tego w³a¶ciciela ¿ubra, u którego dosz³o do skojarzenia jego rodziców.
    System ten, dziêki zachowaniu ci±g³o¶ci od pierwszego, wyj¶ciowego spisu, pozwala odtworzyæ „drzewo rodowe" ka¿dego osobnika objêtego indywidualn± rejestracj± oraz jego indywidualne losy od urodzenia a¿ do ¶mierci lub wypuszczenia do stada wolnego. Poszczególne zwierzêta w ka¿dym zeszycie KR¯ zestawiane s± w kolejno¶ci numerów rodowodowych w uk³adzie tabelarycznym. Dla praktycznego u¿ytkowania tabele rodowodowe sporz±dza siê dla poszczególnych w³a¶cicieli ¿ubrów uszeregowanych w kolejno¶ci nazw krajów i hodowli. Obejmuj± one zwierzêta, które ¿y³y w ci±gu roku objêtego tre¶ci± zeszytu Ksiêgi. Tekst KRZ redagowany jest w równorzêdnych wersjach - polskiej i angielskiej.

  • Prowadzenie bie¿±cej ewidencji wszystkich ¿ubrów ¿yj±cych na ¶wiecie, zarówno w hodowlach zagrodowych, gdzie zwierzêta kojarzone s± przez hodowcê (ewidencja rodowodowa), jak i w wolnych i pó³wolnych stadach, gdzie rozmna¿aj± siê swobodnie (ewidencja liczbowa). Rejestracja taka pozwala na okre¶lenie liczby ¿ubrów ¿yj±cych na ¶wiecie na koniec ka¿dego roku w podziale na zwierzêta hodowane w zagrodach i w stadach wolnych oraz pó³wolnych. Obecnie zasad± Redakcji Ksiêgi jest coroczna publikacja kolejnych zeszytów drukiem oraz na stronie internetowej KR¯ w Bia³owieskim Parku Narodowym

  • Umo¿liwienie ¶ledzenia w systemie KR¯ losów poszczególnych zwierz±t od chwili urodzenia i nadania numeru rodowodowego do ich ¶mierci, ze szczególnym uwzglêdnieniem zmian w³a¶cicieli (miejsca trzymania zwierzêcia) w ca³ym okresie ¿ycia

  • Udostêpnianie danych o ¿ubrach na ¶wiecie wszystkim hodowcom dziêki publikacji kolejnych zeszytów KR¯ i nieodp³atnego rozsy³ania kolejnych zeszytów tego wydawnictwa do wszystkich hodowców w skali ¶wiatowej

  • Gromadzenie w formie elektronicznej kompletnej bazy danych, zawieraj±cej pe³n± informacjê o wszystkich hodowanych na ¶wiecie ¿ubrach od czasów sporz±dzenia pierwszego spisu rodowodowego do chwili obecnej. Baza danych prowadzona jest w oparciu o informacje nadsy³ane przez poszczególnych hodowców w postaci raportów rocznych (na papierze oraz w formie elektronicznej) i dotyczy zwierz±t trzymanych w zagrodach, gdzie genealogia poszczególnych osobników kontrolowana jest przez w³a¶ciciela

  • Prowadzenie archiwum materia³ów zwi±zanych z histori± i bie¿±c± dzia³alno¶ci± Ksiêgi, obejmuj±cego zarówno komplet wydanych zeszytów Ksiêgi, jak i zbiór innych publikacji, notatek oraz materia³ów ikonograficznych, bêd±cych spu¶cizn± archiwaliów z pierwszego okresu dzia³alno¶ci Ksiêgi Rodowodowej, funkcjonuj±cej w strukturach Internationale Gesellschaft zur Erhaltung des Wisents. Materia³y te mog± byæ udostêpniane zainteresowanym osobom do celów badawczych lub ewidencyjnych w postaci elektronicznej. Redakcja KR¯ zmierza do powiêkszenia zakresu zeskanowanych materia³ów archiwalnych w miarê posiadanych na ten cel ¶rodków.

Podstaw± dzia³alno¶ci KR¯ s± sta³e kontakty i ¶cis³a wspó³praca ze wszystkimi hodowcami (w³a¶cicielami) ¿ubrów na ¶wiecie. Dziêki temu istnieje bie¿±cy przep³yw informacji o poszczególnych zwierzêtach i mo¿liwe jest sporz±dzanie raportów o stanie liczebnym zagrodowych i wolnych stad na koniec ka¿dego roku. Funkcje informacyjne KR¯ ostatnio rozszerzaj± siê o doradztwo w zakresie sprzeda¿y lub wymiany zwierz±t miêdzy hodowlami w skali ¶wiatowej. Zadanie to staje siê wa¿ne w ostatnim okresie w zwi±zku z postêpami hodowli ¿ubrów w poszczególnych o¶rodkach i wynikaj±cej st±d konieczno¶ci roz³adowania zagêszczeñ w stadach ¿yj±cych w zagrodach o ograniczonej powierzchni.

Redakcja Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów od 1991 r. pracuje w strukturach Bia³owieskiego Parku Narodowego. Na stronach internetowych BPN dostêpne s± opublikowane zeszyty KR¯ oraz wybrane artyku³y dotycz±ce historii restytucji ¿ubra i losów Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów od jej powstania do chwili obecnej.

Poni¿ej podajemy, corocznie aktualizowane dane statystyczne zawieraj±ce wyniki ilo¶ciowe o stanach hodowli ¿ubrów w Polsce i na ¶wiecie. Dane obejmuj± stany liczbowe ¿ubrów na ¶wiecie sporz±dzane na podstawie ostatniego opublikowanego zeszytu KR¯ oraz dane liczbowe dotycz±ce ¿ubrów w Polsce na koniec minionego roku, aktualizowane zwykle w pierwszym kwartale bie¿±cego roku.


*


Wybrane dane statystyczne dotycz±ce aktualnych stanów
liczbowych ¿ubrów na ¶wiecie i w Polsce

(stany na dzieñ 31. grudnia danego roku)

 

Stan ¿ubrów na ¶wiecie na koniec 2022 r:

Ogó³em: 10 536 osobników

                                                            w tym:

                                                            w hodowlach zagrodowych: 1727 (663.1064)*

                                                            w hodowlach pó³wolnych: 584

                                                            w hodowlach wolnych: 8225


Stan ¿ubrów w Polsce na koniec 2022 r.:

Ogó³em: 2603 osobników

                                                           w tym:

                                                           w hodowlach zagrodowych: 209 (74.135)

                                                           w hodowlach wolnych: 2394


Stan ¿ubrów w Bia³owie¿y na koniec 2022 r:

                                                           w hodowli zagrodowej BPN
                                                           (rezerwat hodowlany i pokazowy): 24 (3.21)

                                                           w hodowli wolnej
                                                           w Puszczy Bia³owieskiej: 829


*W nawiasie, oddzielone kropkami, podano kolejno liczbê samców i samic.

 

Opracowali:

Redaktor KR¯                                 Sekretarz Redakcji
Dr Jan Raczyñski                                Mgr in¿. Ma³gorzata Bo³bot

 


Powojenne zeszyty Ksiêgi Rodowodowej ¯ubrów w wersji elektronicznej do pobrania...











 Erna Mohr i Borusse, 1937; fot. Adolf Rz±¶nicki; zbiory BPN

 

Korespondencjê do Redakcji prosimy kierowaæ:
KSIÊGA RODOWODOWA ¯UBRÓW
SEKRETARZ REDAKCJI
MGR IN¯. MA£GORZATA BO£BOT
BIA£OWIESKI PARK NARODOWY
PARK PA£ACOWY 11
17-230 BIA£OWIE¯A
 
Redaktor:
DR JAN RACZYÑSKI
e-mail: Ten adres e-mail jest chroniony przed spamerami, w³±cz obs³ugê JavaScript w przegl±darce, by go zobaczyæ
 
Sekretarz Redakcji:
MGR IN¯. MA£GORZATA BO£BOT
tel. +48 85 683-3232
fax +48 85 682-9716
e-mail: Ten adres e-mail jest chroniony przed spamerami, w³±cz obs³ugê JavaScript w przegl±darce, by go zobaczyæ
 
Numer konta:
BGK Region Podlaski 53 1130 1059 0017 3397 5520 0001
z dopiskiem „Ksiêga Rodowodowa ¯ubrów"



 
  • Polish
  • English
home