Strona g³ówna
Dawny Rezerwat ¦cis³y Drukuj

Najstarsz± czê¶ci± Bia³owieskiego Parku Narodowego jest teren po³o¿ony w granicach dwóch Obwodów Ochronnych – Sierganowo i Dziedzinka, znajduj±cych siê w Obrêbie Ochronnym Rezerwat. Pocz±tki ochrony tego obszaru siêgaj± 1921 r., kiedy w Puszczy Bia³owieskiej utworzono 5 rezerwatów. Dwa z nich obejmowa³y teren dzisiejszego Rezerwatu ¦cis³ego. Ta czê¶æ Bia³owieskiego Parku Narodowego zwana jest te¿ Obszarem Ochrony ¦cis³ej (OO¦).

Ta najcenniejsza czê¶æ parku narodowego po³o¿ona jest w centralnej czê¶ci Puszczy Bia³owieskiej, w wid³ach rzek Hwo¼nej (od pó³nocy) oraz Narewki (od zachodu), poprzez które s±siaduje z najm³odsz± czê¶ci± Parku, w³±czon± w jego granice w 1996 r. Od wschodu dawny Rezerwat ¦cis³y graniczy z Pañstwowym Parkiem Narodowym Bie³awie¿skaja Puszcza na Bia³orusi. Od po³udniowego wschodu wzd³u¿ tzw.  Drogi Browskiej Bia³owieski Park Narodowy graniczy z lasami zagospodarowanymi nadle¶nictwa Bia³owie¿a, za¶ od po³udnia z Polan± Bia³owiesk±.

Na terenie dawnego Rezerwatu ¦cis³ego dominuj± lasy, jedynie nad rzekami – Narewk± i Hwo¼n± wystêpuj± szuwary trzcinowe oraz zbiorowiska turzycowe i ro¶linno¶æ wodna. Spotyka siê te¿ podmok³e bezdrzewne p³aty ro¶linno¶ci bagiennej. Lasy prezentuj± du¿± ró¿norodno¶æ wynikaj±c± z warunków glebowych. Na najubo¿szych glebach bielicowych powsta³ych z piasków rosn± bory, w których dominuj± sosna i ¶wierk. Mamy tu bory ¶wierkowe, bory mieszane i bory bagienne; te ostatnie na torfowiskach wysokich. Wiêkszo¶æ dawnego Rezerwatu ¦cis³ego porastaj± lasy lipowo-grabowo-dêbowe – zwane gr±dami. W dolinach rzek wystêpuj± lasy olszowo-jesionowe, za¶ w bezodp³ywowych zag³êbieniach terenu bagienne lasy olszowe, tzw. olsy.

G³ówn± funkcj± parku narodowego jest ochrona wszystkich elementów przyrodniczych, a wiêc: gleby, stosunków wodnych, szaty ro¶linnej, ¶wiata zwierz±t i grzybów, a tak¿e zapewnienie przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych zachodz±cych w tym skomplikowanym zespole ro¶lin, zwierz±t i grzybów, jakim jest las o charakterze naturalnym. Obszar Parku objêty ochron± ¶cis³± udostêpniany jest do badañ naukowych pod warunkiem, ¿e ich prowadzenie nie zak³óca przebiegu naturalnych procesów przyrodniczych.

¦lady dawnej dzia³alno¶ci cz³owieka na terenie Bia³owieskiego Parku Narodowego to kurhany wczesno¶redniowieczne, ¶lady dawnych polan, na których uprawiano zbo¿e i ro¶liny okopowe do podkarmiania zwierzyny, ¶lady po wypalaniu wêgla drzewnego oraz miejsce straceñ z okresu II wojny ¶wiatowej. Nad rzekami Hwo¼n± i Narewk± istnia³y ³±ki ko¶ne, obecnie powoli zarastaj±ce lasem.

Obszar objêty ochron± ¶cis³± w Bia³owieskim Parku Narodowym nie jest lasem, jak ka¿dy inny, gdy¿ jego drzewostany powsta³y bez ingerencji cz³owieka. Jest to las, który nigdy w swojej historii nie by³ wyciêty i nigdy rêka ludzka nie sadzi³a w nim drzew. Z gospodarczego punktu widzenia jest to las bardzo „nieporz±dny”: drzewa nie rosn± w nim w rzêdach, na ziemi le¿y mnóstwo rozk³adaj±cego siê drewna. Jednak to w³a¶nie z tego nieporz±dku bierze swoje ¼ród³o jego unikalno¶æ, jego warto¶æ, niewyobra¿alne bogactwo i ró¿norodno¶æ form ¿ycia wystêpuj±cych w jego granicach. Brak w nim wprawdzie wielu elementów, do których przywykli¶my w naszym codziennym otoczeniu. Brak gatunków charakterystycznych dla otwartych przestrzeni (np. wszêdobylskich wróbli, gawronów). Jest to jednak w pe³ni zrekompensowane ilo¶ci± elementów typowych dla lasu naturalnego (np. mucho³ówki bia³oszyje, dziêcio³y). Sk³ad gatunkowy ro¶lin, zwierz±t i grzybów jest podobny do sk³adu gatunkowego lasu, który porasta³ Europê w przesz³o¶ci, a który zosta³ ju¿ wiele wieków temu zamieniony przez naszych przodków w pola orne lub las gospodarczy spe³niaj±cy rolê fabryki produkuj±cej drewno.

Symbolicznymi „drzwiami” do tzw. Rezerwatu ¦cis³ego jest stara dêbowa brama. Wzniesiono j± w 1930 r. wed³ug projektu in¿. arch. H. Jasieñskiego z Krakowa. Pocz±tkowo szokowa³a niektórych swoj± obc± Bia³owie¿y stylistyk± i tym, ¿e w ogóle by³a. Obecnie wros³a w krajobraz tak mocno, ¿e jest nieod³±cznie kojarzona z Bia³owieskim Parkiem Narodowym. Sta³a siê symbolem przej¶cia ze ¶wiata cywilizacji do ¶wiata nienaruszonej przyrody.

Na terenie dawnego Rezerwatu ¦cis³ego mamy rzadk± okazjê zobaczenia ca³ego cyklu ¿yciowego drzewa: od siewki po spróchnia³e staruszki z pojedynczymi zielonymi li¶æmi. Jest to mo¿liwe dziêki temu, ¿e drzewa nie s± tu wycinane, do¿ywaj± wiêc wieku, w którym nastêpuje ich biologiczna ¶mieræ. Szczególn± uwagê przykuwaj± z³omy, wywroty i drzewa uschniête, których ogromna ilo¶æ zaskakuje prawie ka¿dego, kto po raz pierwszy znalaz³ siê w takim miejscu. Drzewa obumieraj±, zaczynaj± siê rozk³adaæ. Ogromne pnie i konary zwalaj± siê na ziemiê. Nie jest to jednak zjawisko niepokoj±ce z biologicznego punktu widzenia.

W terenie dawnego Rezerwatu ¦cis³ego martwe drewno stanowi ok. 30% ca³ej masy drzewnej. Oczywi¶cie w jednym miejscu mo¿emy nie znale¼æ ani jednego martwego drzewa, a w innym - prawie wszystkie drzewa mog± ju¿ byæ martwe. Zale¿y to od fazy rozwojowej drzewostanu, w której znajduje siê dany fragment lasu, jak i od szybko¶ci procesu rozk³adu drewna. Butwiej±ce, obumar³e drzewa stanowi± doskona³e m iejsce bytowania wielu gatunków organizmów, których liczebno¶æ idzie w miliony: od mikroskopijnych bakterii i grzybów po krêgowce - gryzonie (myszy, nornice, koszatki) i ptaki (drozdy, strzy¿yki) wij±ce w nich swe gniazda lub znajduj±ce dogodne miejsca schronienia. Wiele z nich mo¿e rozwijaæ siê i ¿yæ tylko w takim specyficznym ¶rodowisku. Do nich nale¿y m.in. pachnica - rzadki gatunek chrz±szcza objêty ochron± gatunkow±. Chrz±szcz ten, jak i inne próchnojady, jest gatunkiem zagro¿onym wyginiêciem, podobnie jak i inne organizmy, które s± zwi±zane z martwym drewnem. Spo¶ród ptaków nale¿y do nich ¿eruj±cy g³ównie na martwych pniach i ga³êziach dziêcio³ bia³ogrzbiety.

Ro¶liny zielne: zio³a, trawy, turzyce, paprocie - w miejscach dobrze o¶wietlonych tworz± zwart± darñ, a najwy¿sze ¼d¼b³a traw dorastaj± nieraz do wysoko¶ci doros³ego cz³owieka. Ta zwarta i wysoka ro¶linno¶æ dostarcza pokarmu zwierzêtom i stanowi specyficzne ¶rodowisko - ma³y s³oneczny ¶wiat owadów, jaszczurek i innych ciep³olubnych stworzeñ - oazê ciep³a i ¶wiat³a w zimnym pó³mroku wiekowej Puszczy. Ro¶liny zielne porastaj± ka¿dy nadaj±cy siê do zapuszczenia korzeni skrawek powierzchni: znajdziemy je na ziemi, na martwych drzewach le¿±cych na dnie lasu, jak te¿ i na korze ¿yj±cych drzew, je¶li tylko w jej spêkaniach zgromadzi³o siê dostatecznie du¿o pod³o¿a do zapuszczenia korzeni.

Pomiêdzy zwalonymi pniami, pod koronami starych drzew, czyli pod okapem drzewostanu, obok m³odych drzewek rosn± równie¿ krzewy: rodz±ca orzechy leszczyna, lecznicza kruszyna, przystrajaj±ce siê jesieni± piêknymi owocami: jarzêbina, trzmielina i kalina, a w miejscach wilgotnych - czeremcha i porzeczki.



 
  • Polish
  • English
home