18 września 2014 r. miało miejsce uroczyste odsłonięcie pomnika żubra białowieskiego na terenie Osady Zwierzyniec koło Białowieży. Jest on repliką pomnika, który w 1862 roku został postawiony w tym samym miejscu na pamiątkę polowania cara Aleksandra II w Puszczy Białowieskiej.

Historia poprzedniego pomnika

W czasie I wojny światowej ewakuujący się stąd Rosjanie, pośród różnych zabieranych w głąb Rosji pamiątek historycznych, wywieźli również pomnik żubra. W 1924 roku Rosja zwróciła go Polsce, lecz nie trafił on na swoje pierwotne miejsce. Na życzenie prezydenta RP Ignacego Mościckiego został ustawiony w jego letniej rezydencji w Spale. Tam pozostaje do dzisiaj.

Starania białowieskich mieszkańców

Kilkakrotnie mieszkańcy Białowieży i pracownicy Białowieskiego Parku Narodowego próbowali sprowadzić pomnik do Zwierzyńca, lecz brak było zgody ze strony władz miejskich Spały. Wielkim staraniem Dyrekcji Białowieskiego Parku Narodowego oraz pracowników Ośrodka Hodowli Żubrów BPN w 2004 r. udało się postawić na Zwierzyńcu pomnik żubra. Żubr nie był jednak repliką swojego poprzednika. Różnił się kształtem i użytym materiałem - wykonany został z masy plastycznej.

Uroczystość odsłonięcia pomnika

Przypadająca w tym roku 85. rocznica restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej okazała się doskonałym momentem, by białowieski żubr stanął na swoim miejscu.

Uroczystość odsłonięcia pomnika rozpoczął kilkoma utworami muzycznymi Reprezentacyjny Zespół Polskiego Związku Łowieckiego pod kierownictwem Mieczysława Leśniczaka.

Prowadzący uroczystość Mirosław Głogowski z „Łowca Polskiego" przybliżył wszystkim zebranym inicjatywę członków Polskiego Związku Łowieckiego, dzięki której doszło do powstania nowego pomnika żubra. Dzięki pomysłowi Jerzego M. Stachurskiego, od wielu lat trwała akcja zbierania przez myśliwych łusek po nabojach.

Wszystkich zebranych na uroczystości w osadzie Zwierzyniec, położonej na terenie Białowieskiego Parku Narodowego przywitał gospodarz tego miejsca - Dyrektor BPN, dr Mirosław Stepaniuk. W swoim wystąpieniu podkreślił, że we wrześniu 2014 r. przypada 85. rocznica restytucji żubra w Puszczy Białowieskiej i to jest okazja, którą chcemy uczcić tym pięknym pomnikiem - wierną kopią monumentu, z poszanowaniem dziedzictwa kulturowego i historycznego.

Dyrektor Stepaniuk złożył szczególne podziękowanie wszystkim, którzy przyczynili się do uratowania żubra: „... Odsłaniany dziś pomnik żubra to symbol ich ogromnej determinacji i wysiłku. To symbol już kilku pokoleń hodowców i osób zajmujących się badaniem żubra."

Podziękował też wszystkim, którzy przyczynili się do zorganizowania i nadania tak wysokiej rangi uroczystości.

Honorowym patronatem uroczystość objęli:

• Minister Środowiska Maciej Grabowski,

• Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego Małgorzata Omilanowska,

• Minister Spraw Zagranicznych Radosław Sikorski,

• Wojewoda Podlaski Maciej Żywno,

• Marszałek Województwa Podlaskiego Jarosław Dworzański.

Dyrektor Mirosław Stepaniuk złożył też podziękowanie Komitetowi Organizacyjnemu tego przedsięwzięcia i równocześnie Fundatorom pomnika:

• Prezesowi Polskiego Związku Łowieckiego, inicjatorowi i głównemu sponsorowi pomnika - Pawłowi Gduli,

• Dyrektorowi Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Białymstoku - Ryszardowi Ziemblickiemu,

• Staroście Powiatu Hajnowskiego - Włodzimierzowi Pietroczukowi,

• Wójtowi Gminy Białowieża - Albertowi Litwinowiczowi

oraz pozostałym fundatorom, bez których wsparcia finansowego uroczystość nie doszłaby do skutku:

Spółce Akcyjnej Wasko,

Browarowi Dojlidy,

Domowi Maklerskiemu BDM,

Nadleśnictwu Białowieża.

Należy podkreślić, że Browar Dojlidy/Marka Żubr stale wspiera finansowo działania Białowieskiego Parku Narodowego w zakresie ochrony żubra. Dyrektor białostockiego Browaru Dojlidy Jacek Winiarski bez wahania pozytywnie odpowiedział też na propozycję finansowego wsparcia budowy pomnika.

W uroczystości odsłonięcia pomnika wzięli m.in. udział: Wojewoda Podlaski Maciej Żywno, Starosta Hajnowski Włodzimierz Pietroczuk, Wójt Gminy Białowieża Albert Litwinowicz, Wójt Gminy Narewka - Mikołaj Pawilcz, przedstawiciel Ministerstwa Środowiska Zygmunt Krzemiński, Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Białymstoku Beata Bezubik, Dyrektor Regionalnej Dyrekcja Lasów Państwowych w Białymstoku Ryszard Ziemblicki, dyrektorzy kilku parków narodowych w Polsce, nadleśniczowie i leśnicy z terenu Puszczy Białowieskiej, przedstawiciele instytucji naukowych w Białowieży, szefowie placówek Straży Granicznej i inni zaproszeni goście, mieszkańcy okolicznych miejscowości oraz przedstawiciele regionalnych mediów.

W uroczystości uczestniczyło szeroko reprezentowane grono członków Polskiego Związku Łowieckiego, na czele z przewodniczącym parlamentarnego Zespołu ds. Kultury i Tradycji Łowiectwa, Posłem na Sejm RP Stanisławem Wziątkiem oraz Andrzejem Gdulą - przewodniczącym Naczelnej Rady Łowieckiej i Pawłem Gdulą - redaktorem naczelnym „Łowca Polskiego".

Ważący ponad 800 kg żubr stanął na nowym postumencie, zaprojektowanym przez hajnowskiego artystę-plastyka Jarosława Perszko. Odsłonięcia pomnika dokonali: Wojewoda Podlaski Maciej Żywno oraz Stanisław Wziątek, przewodniczący parlamentarnego Zespołu ds. Kultury i Tradycji Łowiectwa.

Na postumencie wygrawerowany został napis:

„Pomnik, postawiony na miejscu monumentu z 1862 roku upamiętniającego pierwsze polowanie cara Aleksandra II w Puszczy Białowieskiej, powstał z inicjatywy Polskiego Związku Łowieckiego i dzięki ofiarności polskich myśliwych oraz zaangażowaniu Białowieskiego Parku Narodowego.

Statua żubra z XIX wieku wywieziona została ze Zwierzyńca w 1915 roku. Meandry historii sprawiły, że nigdy nie wróciła na swoje miejsce."

Uroczystość zakończyła się koncertem Chóru Leśników Białowieskich.

Sesja popularno-naukowa o żubrze
Tuż po uroczystości odsłonięcia pomnika zaproszeni goście wzięli udział w sesji popularno-naukowej, odbywającej się w siedzibie Białowieskiego Parku Narodowego, poświęconej żubrowi: jego życiu, zagładzie oraz historii restytucji w Puszczy Białowieskiej.

Uroczystość otworzyła cykl wydarzeń jubileuszowych „Puszcza Dziedzictwem" zorganizowany przez Białowieski Park Narodowy. Kolejny dzień, 19 września, poświęcony został zagadnieniom związanym z 35. rocznicą wpisu Białowieskiego Parku Narodowego na Listę Światowego Dziedzictwa, jako wyraz włączenie się Parku w obchody Europejskich Dni Dziedzictwa. 20 września w Ośrodku Edukacji BPN otwarto jubileuszową XX Wystawę Grzybów Puszczy Białowieskiej.