Rezerwaty biosfery tworzone s± w ramach miêdzynarodowego programu UNESCO-MAB („Man and Biosphere" - „Cz³owiek i Biosfera"), który zosta³ zainicjowany w 1970 roku. Rezerwat biosfery to miejsce o znacz±cych walorach przyrodniczych, gdzie ochrona biologicznej i kulturowej ró¿norodno¶ci winna i¶æ w parze z rozwojem ekonomicznym i spo³ecznym.

Rezerwat biosfery ma spe³niaæ trzy powi±zane ze sob± funkcje:
(1) chroniæ ró¿norodno¶æ kulturow± i biologiczn±;
(2) promowaæ i wdra¿aæ zrównowa¿ony rozwój ekonomiczny i spo³eczny;
(3) wspieraæ badania, monitoring i edukacjê ¶rodowiskow±.

Dla wype³nienia tych funkcji rezerwat biosfery powinien posiadaæ trzy strefy.
Strefa rdzeniowa mie¶ci w sobie najcenniejsze przyrodniczo tereny objête ochron± prawn±. W tej strefie dozwolonymi dzia³aniami s± monitoring i badania.
Strefa buforowa to tereny otaczaj±ce lub s±siaduj±ce ze stref± rdzeniow±, gdzie mo¿liwe s± dzia³ania wspó³graj±ce ze ¶rodowiskiem, takie jak turystyka przyrodnicza, ekologicznie zrównowa¿one le¶nictwo, rolnictwo organiczne, itp.
Strefa przej¶ciowa, najbardziej zewnêtrzna, to obszar gdzie promowane s± praktyki zrównowa¿onego rozwoju i wdra¿anie koncepcji przyjaznych dla ¶rodowiska, np. wykorzystanie odnawialnych ¼róde³ energii.

Na ca³ym ¶wiecie utworzono do tej pory 631 rezerwatów biosfery w 119 krajach. W Polsce mamy 10 takich obiektów; jednym z pierwszych by³ utworzony w 1976 roku Rezerwat Biosfery Bia³owie¿a. Pocz±tkowo obejmowa³ tylko obszar Bia³owieskiego Parku Narodowego. W 2005 roku, na mocy porozumienia wszystkich zainteresowanych stron, zosta³ poszerzony do dzisiejszych rozmiarów (ok. 92,4 tys. ha), tj. powierzchni 20-krotnie wiêkszej ni¿ pierwotnie. W jego sk³ad wchodz±: Bia³owieski Park Narodowy, trzy nadle¶nictwa: Bia³owie¿a, Browsk i Hajnówka, oraz w ca³o¶ci lub czê¶ci tereny siedmiu gmin: Bia³owie¿a, Hajnówka, Dubicze Cerkiewne, Narew, Kleszczele, Narewka i Czeremcha. Rezerwat Biosfery Bia³owie¿a le¿y na terenie powiatu hajnowskiego, województwo podlaskie. Strefê rdzeniow± (21,9 tys. ha) tworz± fragmenty Puszczy Bia³owieskiej objête ochron± ¶cis³± i czynn±. Strefa buforowa (37,8 tys. ha) obejmuje pozosta³± czê¶æ puszczy w granicach trzech wymienionych wy¿ej nadle¶nictw oraz fragmenty Bia³owieskiego Parku Narodowego podlegaj±ce ochronie krajobrazowej.

W Rezerwacie Biosfery Bia³owie¿a ta strefa jest dodatkowo podzielona. Strefa buforowa I (15,9 tys. ha) obejmuje obszar najwy¿szych re¿imów ochronnych w ramach gospodarki le¶nej, czyli lasy gospodarcze o najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych, z drzewostanami naturalnego pochodzenia i ostojami zwierz±t. Strefa buforowa II (21,9 tys. ha) to lasy gospodarcze po³o¿one na peryferiach puszczy, najbardziej zmienione w wyniku antropopresji. Zasady funkcjonowania i u¿ytkowania stref buforowych na terenie Lasów Pañstwowych reguluj± zapisy Planów Urz±dzania Lasu. Strefa przej¶ciowa Rezerwatu Biosfery Bia³owie¿a (32,7 tys. ha) zawiera w sobie tereny rolniczo-le¶ne po³o¿one na pó³noc i zachód od puszczy, a tak¿e zamieszka³e osady znajduj±ce siê wewn±trz puszczy. Strefa ta pokrywa siê z zasiêgiem Strefy Chronionego Krajobrazu Puszczy Bia³owieskiej, a od pó³nocy obejmuje fragmenty Strefy Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Narwi.

Celem koordynowania dzia³añ Rezerwatu Biosfery Bia³owie¿a zarz±dcy terenów wchodz±cych w sk³ad tego obiektu podpisali porozumienie o utworzeniu Komitetu Steruj±cego Rezerwatu Biosfery Bia³owie¿a.

Przydatne linki:
http://www.unesco.pl/nauka/czlowiek-i-biosfera-mab
http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/ecological-sciences/biosphere-reserves/