Rezerwaty biosfery tworzone są w ramach międzynarodowego programu UNESCO-MAB („Man and Biosphere" - „Człowiek i Biosfera"), który został zainicjowany w 1970 roku. Rezerwat biosfery to miejsce o znaczących walorach przyrodniczych, gdzie ochrona biologicznej i kulturowej różnorodności winna iść w parze z rozwojem ekonomicznym i społecznym.

Rezerwat biosfery ma spełniać trzy powiązane ze sobą funkcje:
(1) chronić różnorodność kulturową i biologiczną;
(2) promować i wdrażać zrównoważony rozwój ekonomiczny i społeczny;
(3) wspierać badania, monitoring i edukację środowiskową.

Dla wypełnienia tych funkcji rezerwat biosfery powinien posiadać trzy strefy.
Strefa rdzeniowa mieści w sobie najcenniejsze przyrodniczo tereny objęte ochroną prawną. W tej strefie dozwolonymi działaniami są monitoring i badania.
Strefa buforowa to tereny otaczające lub sąsiadujące ze strefą rdzeniową, gdzie możliwe są działania współgrające ze środowiskiem, takie jak turystyka przyrodnicza, ekologicznie zrównoważone leśnictwo, rolnictwo organiczne, itp.
Strefa przejściowa, najbardziej zewnętrzna, to obszar gdzie promowane są praktyki zrównoważonego rozwoju i wdrażanie koncepcji przyjaznych dla środowiska, np. wykorzystanie odnawialnych źródeł energii.

Na całym świecie utworzono do tej pory 631 rezerwatów biosfery w 119 krajach. W Polsce mamy 10 takich obiektów; jednym z pierwszych był utworzony w 1976 roku Rezerwat Biosfery Białowieża. Początkowo obejmował tylko obszar Białowieskiego Parku Narodowego. W 2005 roku, na mocy porozumienia wszystkich zainteresowanych stron, został poszerzony do dzisiejszych rozmiarów (ok. 92,4 tys. ha), tj. powierzchni 20-krotnie większej niż pierwotnie. W jego skład wchodzą: Białowieski Park Narodowy, trzy nadleśnictwa: Białowieża, Browsk i Hajnówka, oraz w całości lub części tereny siedmiu gmin: Białowieża, Hajnówka, Dubicze Cerkiewne, Narew, Kleszczele, Narewka i Czeremcha. Rezerwat Biosfery Białowieża leży na terenie powiatu hajnowskiego, województwo podlaskie. Strefę rdzeniową (21,9 tys. ha) tworzą fragmenty Puszczy Białowieskiej objęte ochroną ścisłą i czynną. Strefa buforowa (37,8 tys. ha) obejmuje pozostałą część puszczy w granicach trzech wymienionych wyżej nadleśnictw oraz fragmenty Białowieskiego Parku Narodowego podlegające ochronie krajobrazowej.

W Rezerwacie Biosfery Białowieża ta strefa jest dodatkowo podzielona. Strefa buforowa I (15,9 tys. ha) obejmuje obszar najwyższych reżimów ochronnych w ramach gospodarki leśnej, czyli lasy gospodarcze o najlepiej zachowanych walorach przyrodniczych, z drzewostanami naturalnego pochodzenia i ostojami zwierząt. Strefa buforowa II (21,9 tys. ha) to lasy gospodarcze położone na peryferiach puszczy, najbardziej zmienione w wyniku antropopresji. Zasady funkcjonowania i użytkowania stref buforowych na terenie Lasów Państwowych regulują zapisy Planów Urządzania Lasu. Strefa przejściowa Rezerwatu Biosfery Białowieża (32,7 tys. ha) zawiera w sobie tereny rolniczo-leśne położone na północ i zachód od puszczy, a także zamieszkałe osady znajdujące się wewnątrz puszczy. Strefa ta pokrywa się z zasięgiem Strefy Chronionego Krajobrazu Puszczy Białowieskiej, a od północy obejmuje fragmenty Strefy Chronionego Krajobrazu Doliny Górnej Narwi.

Celem koordynowania działań Rezerwatu Biosfery Białowieża zarządcy terenów wchodzących w skład tego obiektu podpisali porozumienie o utworzeniu Komitetu Sterującego Rezerwatu Biosfery Białowieża.

Przydatne linki:
http://www.unesco.pl/nauka/czlowiek-i-biosfera-mab
http://www.unesco.org/new/en/natural-sciences/environment/ecological-sciences/biosphere-reserves/