bip biuletyn
informacji publicznej


UNESCO

Bilety online
POMOC DLA UKRAINY!
Bilety online
PKP Intercity

Projekt PL BY
Izba Administracji Skarbowej w Bia³ymstoku
Strona g³ówna arrow Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody
Drukuj
PNRP 27(4) – 2008 r.

Rezerwaty przyrody ostoj±
¿agwicy listkowatej Grifola frondosa (DICKS.: FR.) GRAY
w ¶rodkowej Polsce

STRESZCZENIE

W pracy przedstawiono dane na temat wystêpowania ¿agwicy listkowatej Grifola frondosa (DICKS.: FR.) GRAY na obszarze ¶rodkowej Polski. W latach 2005 – 2007 znaleziono 5 stanowisk tego zagro¿onego wyginiêciem w naszym kraju gatunku, podlegaj±cego ¶cis³ej ochronie prawnej i umieszczonego na czerwonej li¶cie grzybów w kategorii „nara¿one” (V).
Cztery stanowiska, to nowe lokalizacje dla Polski. Pi±te stanowisko, z rez. „Las Bielañski”, jest pierwszym od ponad stu lat, udokumentowanym potwierdzeniem wystêpowania tego grzyba w tym obiekcie i jednocze¶nie w centralnej czê¶ci kraju. Wszystkie stanowiska znajduj± siê w rezerwatach przyrody („Uroczysko Ba¿antarnia”, „Las Bielañski”, „Las Natoliñski”, „Obory”, „Dêbina”), z których dwa zlokalizowane s± w obrêbie miasta Warszawy („Las Bielañski” i „Las Natoliñski”). Lasy w rezerwatach reprezentuj± zespó³ gr±du subkontynentalnego z dobrze zachowanymi fragmentami starodrzewu dêbowego o charakterze naturalnym. W sumie znaleziono 11 owocników o wymiarach od ok. 15 do 40 cm ¶rednicy. Owocniki ¿agwicy wystêpowa³y wy³±cznie na jednym gatunku ¿ywiciela – dêbie szypu³kowym Quercus robur. Z 8 drzew (5 ¿ywych i 3 martwe, w tym jeden stoj±cy z³om i jeden wywrot) zasiedlonych przez ¿agwicê na 4 stwierdzono wystêpowanie owocników innych gatunków grzybów (po jednym na ka¿dym drzewie) uzdolnionych do rozk³adu drewna dêbowego: ozorka dêbowego Fistulina hepatica, ¿ó³ciaka siarkowego Laetiporus sulphureus, gmatwka dêbowego Daedalea quercina i b³yskoporka dêbowego Inonotus dryophilus.
W ¶rodkowej Polsce, kluczow± rolê w zachowaniu tego rzadkiego gatunku grzyba odgrywa ochrona jego stanowisk w formie rezerwatów przyrody. W³a¶ciwie prowadzona przez szereg lat ochrona rezerwatowa zapewnia obecno¶æ drzew ¿ywicielskich w odpowiednim wieku, martwego i rozk³adaj±cego siê drewna s³u¿±cego jako pod³o¿e do rozwoju, nie tylko ¿agwicy listkowatej, ale równie¿ wielu innym gatunkom zagro¿onych grzybów.

Materia³y do bioty porostów lasów olsowych
w Biebrzañskim Parku Narodowym

STRESZCZENIE

Lasy olsowe stanowi± czêsty sk³adnik krajobrazu ni¿owej Polski. Lichenobiota olsów nale¿y do bogatych i taksonomicznie zró¿nicowanych w Polsce pó³nocno-wschodniej (BYSTREK, KOLANKO 1997, 2000; CIE¦LIÑSKI 1995, 2003a; CIE¦LIÑSKI, KOLANKO 2000; CIE¦LIÑSKI, TOBOLEWSKI 1988, 1989; CIE¦LIÑSKI, ZIELIÑSKA 1994; FA£TYNOWICZ 1994; KOLANKO 2005, 2006). W zbiorowiskach le¶nych Biebrzañskiego Parku Narodowego olsy stanowi± 30% powierzchni le¶nej. W wyniku badañ terenowych przeprowadzonych w latach 2002-2007 na 22 stanowiskach, odnaleziono i zidentyfikowano 82 gatunki porostów z 44 rodzajów. Najliczniej reprezentowane rodzaje to: Cladonia i Lecanora (po 8), Pertusaria (4), Arthonia, Calicium, Melanelixia, Physcia, Ramalina i Usnea (po 3). Przewa¿aj± porosty skorupiaste. Inne formy morfologiczne s± mniej liczne. Wystêpuj± tu tylko dwie grupy siedliskowe: epifity i epiksylity. Porosty rosn± na korze wszystkich gatunków drzew i krzewów. Najbogatsza jest lichenobiota olszy (73 gatunków), w tym rzadkie, jak Arthonia spadicea, A. vinosa, Bacidia rosella, B. rubella, Bacidina assulata, Dimerella lutea, D. pineti, Menegazzia terebrata, Cetrelia cetrarioides, Flavoparmelia caperata czy Pertusaria mutlipuncta. Pozosta³e forofity posiadaj± ubo¿szy zestaw porostów. Do najcenniejszych pod wzglêdem przyrodniczym nale¿y grupa gatunków, które wyró¿niaj± najlepiej zachowane, naturalne lasy. S± to: Arthonia vinosa, Calicium glaucellum, C. viride, Cetrelia cetrarioides, Loxospora elatina, Menegazzia terebrata, Opegrapha viridis, Pertusaria flavida i P. mutlipuncta (CIE¦LIÑSKI 2003a). W¶ród 82 gatunków odnalezionych w olsach a¿ 35 umieszczonych jest na Czerwonej li¶cie porostów wymar³ych i zagro¿onych w Polsce (CIE¦LIÑSKI i in. 2003): 2 w kategorii CR, 10 – EN, 14 – VU i 9 – NT. Lepiej przedstawia siê sytuacja w przypadku listy regionalnej (CIE¦LIÑSKI 2003b): 2 – CR, 4 – EN, 4 – VU i 2 – DD.

Charakterystyka wspó³czesnych stanowisk mchu Buxbaumia viridis
na Wysoczy¼nie Elbl±skiej (Polska pó³nocna)

STRESZCZENIE

Badania terenowe prowadzono w celu okre¶lenia rozprzestrzenienia rzadkiego mchu Buxbaumia viridis w kompleksie le¶nym (powierzchnia oko³o 2350 ha) w pobli¿u wsi Kadyny, po³o¿onym na Wysoczy¼nie Elbl±skiej, niedaleko Elbl±ga w Polsce pó³nocnej (54°16’N, 19°31’E). Lasy przeszukiwano w 2005 i 2006 roku. Notowano wszystkie stwierdzenia B. viridis. Sporofitów poszukiwano na pniakach i k³odach ¶wierkowych (Picea abies), bukowych (Fagus sylvatica) i sosnowych (Pinus sylvestris). W przypadku znalezienia Buxbaumia notowano: gatunek drewna, stopieñ rozk³adu, liczbê sporofitów i gatunki towarzysz±ce. Stwierdzono dwa nowe stanowiska. Na pierwszym B. viridis ros³a na humusie na rzecznym kamieniu (kilka sporogonów), na drugim na k³odzie ¶wierkowej (6 sporofitów) i bukowej (1 sporofit). Wystêpowanie B. viridis na Wysoczy¼nie Elbl±skiej potwierdzono po prawie 100 latach. Las w pobli¿u Kadyn jest dobr± ostoj± dla tego rzadkiego gatunku. Sprzyjaj± temu stare, s³abo ekstensywnie u¿ytkowane lasy bukowe porastaj±ce g³êbokie w±wozy z niewielkimi potokami zapewniaj±cymi specyficzny mikroklimat.

Pijawki (Hirudinida) S³owiñskiego Parku Narodowego

STRESZCZENIE

Celem badañ prowadzonych w S³owiñskim Parku Narodowym by³o poznanie sk³adu gatunkowego pijawek wybranych obiektów hydrologicznych. Badania prowadzone by³y w roku 2002 i 2005 w miesi±cach letnich – czerwcu i lipcu. Pijawki zbierano w dwóch jeziorach: Do³gie Ma³e i Do³gie Wielkie, rzece Pustynce i kanale £ebsko-Gardno. Jako metodê zbioru wybrano czerapakowanie dna zbiorników i zbiór rêczny pijawek z przedmiotów zanurzonych w wodzie. Na badanych stanowiskach odnotowano 18 taksonów pijawek i 3 formy gatunku Erpobdella octoculata. Liczba odnalezionych gatunków dla poszczególnych obiektów hydrologicznych wygl±da³a nastêpuj±co: jezioro Do³gie Ma³e – 13 + 3 formy, jezior Do³gie Wielkie – 7, rzeka Pustynka – 2 i kana³ £ebsko-Gardno – 5 + 2 formy. Na uwagê zas³uguje od³owienie gatunków rzadkich, umieszczonych na Czerwonej Li¶cie: Hirudo medicinalis, Dina stschegolewi, Dina lineata, Pisciola pojmanskae i Glossiphonia verrucata; oraz chronionych: H. medicinalis.

Rzadkie i reliktowe saproksyliczne chrz±szcze (Coleoptera)
starych dêbów Rogaliñskiego Parku Krajobrazowego

STRESZCZENIE

W 2004, 2005 i 2007 roku na terenie Rogaliñskiego Parku Krajobrazowego prowadzono badania nad zgrupowaniami chrz±szczy rozwijaj±cych siê na starych dêbach - Quercus robur L., a w szczególno¶ci na martwicach dêbowych powsta³ych na wskutek dzia³alno¶ci kozioroga dêbosza Cerambyx cerdo L. Owady obserwowano i od³awiano noc± do ¶wiat³a, przegl±daj±c martwice w ci±gu dnia i noc± oraz stosuj±c pu³apki przegrodowe „Netocia”. W wyniku badañ zinwentaryzowano 71 gatunków chrz±szczy tworz±cych zgrupowania zwi±zane ze starymi dêbami. W¶ród nich znalaz³y siê gatunki chronione takie jak: Osmoderma eremita, Protaetia aeruginosa, Dorcus parallelipipedus, Eurythyrea quercus i Elater ferrugineus. Zaobserwowano te¿ gatunki rzadkie i reliktowe, takie jak: Limodromus longiventris, Lacon querceus, Ptinus schlerethi, P. sexpunctatus, Tenebrio opacus, Neatus picipes, Allecula rhenana, Hymenophorus doublieri, Gasterocercus depressirostris. Wykazano jeden nowy gatunek dla fauny Polski – Reitterelater dubius. Uzyskane wyniki ¶wiadcz± o niezwyk³ej warto¶ci starych dêbów, ale tak¿e dolin rzecznych jako miejsc rozwoju rzadkich i reliktowych chrz±szczy.

Szuwary turzycowe jako biotopy ptaków wodno-b³otnych
w Parku Narodowym „Uj¶cie Warty”

STRESZCZENIE

W Parku Narodowym „Uj¶cie Warty” dominuj± siedliska wodne, bagienne i torfowiskowe, na których wykszta³ci³y siê zbiorowiska oczeretowo-szuwarowe i ³±kowo-zio³oro¶lowe. Do najbardziej rozpowszechnionych nale¿± szuwary bagiennych traw: Phalaridetum arundinaceae, Phragmitetum australis i Glycerietum maximae oraz szuwary turzycowe: Caricetum gracilis i Caricetum ripariae, w mniejszym stopniu Caricetum elatae i Caricetum acutiformis. W stosunku do powierzchni wód zbiorowiska wodne odgrywaj± niewielk± rolê.
W¶ród szuwarów turzycowych wiod±ce s± dwa zespo³y: Caricetum gracilis, reprezentowany na ca³ym obszarze Parku, szerzej jednak w czê¶ci po³udniowej (Polder Po³udniowy) oraz Caricetum ripariae, szczególnie rozpowszechniony na Polderze Pó³nocnym, a takie zespo³y jak: Cicuto-Caricetum pseudocyperi, Caricetum vulpinae i Scirpetum silvatici ograniczy³y swoj± obecno¶æ do niedu¿ych obszarów. Dwa g³ówne zespo³y, tworz±ce mozaikê z innymi zbiorowiskami szuwarowymi i ³±kowymi, stanowi± dogodne siedliska dla ptaków wodno-b³otnych, zak³adaj±cych tu gniazda w okresie lêgowym. Badania na wyznaczonych trzech powierzchniach (³±cznie ok. 320 ha) wykaza³y, ¿e gniazdowa³o na nich 35 gatunków ptaków, reprezentuj±cych 8 rzêdów (wróblowe Passeriformes, kuku³kowe Cuculiformes, blaszkodziobe Anseriformes, ¿urawiowe Gruiformes, siewkowe Charadriiformes, grzebi±ce Galliformes, brodz±ce Ciconiiformes, szponiaste Falconiformes).
Wyznaczone na Polderze Pó³nocnym dwie powierzchnie badawcze stanowi± przestrzenny kompleks oczeretowo-trzcinowo-turzycowy, z przewag± zespo³u Caricetum ripariae. Na pierwszej powierzchni (117 ha) gniazdowa³o 25 gatunków ptaków, a na powierzchni drugiej (111 ha) 17 gatunków. Na obydwu powierzchniach ilo¶ciowo dominowa³y trzy gatunki: Acrocephalus schoenobaenus (27,1% i 22,1% zespo³u ptaków), Locustella luscinioides (16,5% i 14,0%) i Emberiza schoeniclus (13,5% i 12,8%). Na Polderze Po³udniowym wyznaczona jedna powierzchnia (90 ha), znajdowa³a siê w kompleksie szuwarowo-³±kowym, w którym dominowa³ zespó³ Caricetum gracilis, z udzia³em Carex riparia. Gniazdowa³o tu 21 gatunków ptaków, a ilo¶ciowo przewa¿a³y: Acrocephalus schoenobaenus (17,3%), Emberiza schoeniclus (11,1%), Gallinago gallinago i Vanellus vanellus (po 9,9%). Interesuj±ce jest stwierdzenie lêgów 1 pary Acrocephalus paludicola, zagro¿onej wyginiêciem w skali globalnej. Najbogatsza w lêgowe gatunki ptaków by³a powierzchnia 1, na której gniazdowa³o 25 gatunków ptaków. Powierzchniê 2 preferowa³ Rallus aquaticus (11 odzywaj±cych siê samców) oraz Carpodacus erythrinus (5 par). Powierzchnia 3 charakteryzowa³a siê najwiêkszym zagêszczeniem par lêgowych, osi±gaj±cym ponad 14 par ptaków na 10 ha oraz wystêpowanie ptaków siewkowych. Jedynie na tej powierzchni wyst±pi³a Saxicola rubetra, natomiast Motacilla flava zasiedla³a turzycowiska w zagêszczeniu 10-krotnie wy¿szym na pow. drugiej.
Dla wiêkszo¶ci gatunków ptaków wa¿ne w siedlisku lêgowym by³y tak¿e wzajemne proporcje miêdzy trawami i turzycami. Wysoki udzia³ turzyc (powy¿ej 60%) by³ najistotniejszy dla Acrocephalus paludicola, natomiast dla innych gatunków wróblowych udzia³ ten móg³ byæ ni¿szy, a Gallinago gallinago preferowa³ miejsca z dominacj± Phalaris arundinacea. Sk³ad awifauny lêgowej by³ bardzo istotnie zdeterminowany g³êboko¶ci± i czasem trwania wiosennego zalewu. Turzycowiska wykorzystywane by³y przez ptaki przede wszystkim jako siedliska lêgowe, natomiast poza okresem lêgów tereny podlegaj±ce zalewom stanowi³y bezpieczne miejsce pierzenia i noclegowania oraz jako miejsce dziennego odpoczynku i ¿erowania. Przeprowadzone badania ilo¶ciowe i jako¶ciowe awifauny na wybranych powierzchniach turzycowisk nie wykaza³y w¶ród ptaków preferencji konkretnych typów ro¶linno¶ci turzycowej. Z badañ innych autorów wynika, ¿e najwa¿niejszymi cechami siedliska jako biotopu lêgowego i ¿erowiska s±: wysoko¶æ pokrywy ro¶linnej, proporcje ró¿nych typów zbiorowisk trawiastych i turzycowych oraz warunki wodne w porze gniazdowania.

Awifauna lêgowa Obszaru Specjalnej Ochrony Natura 2000
„Gr±dy Odrzañskie” we Wroc³awiu

STRESZCZENIE

W 2004 r. przeprowadzono badania ilo¶ciowe nad ptakami lêgowymi Obszaru Specjalnej Ochrony Natura 2000: Gr±dy Odrzañskie (PLB 0200002) we Wroc³awiu. W badaniach zastosowano uproszczona wersjê metody kartograficznej. Wykazano 86 lêgowych gatunków ptaków. Ponadto w latach 1950-2006, 30 innych gatunków lêgowych by³o tam równie¿ stwierdzonych. Do gatunków najliczniejszych nale¿a³y: Sturnus vulgaris, Parus major, P. caeruleus, Sylvia atricapilla, Passer montanus, P. domesticus, Fringilla coelebs, Emberiza citrinella i Sylvia communis. Pozosta³e gatunki gniazdowa³y w liczbie poni¿ej 5 par na 100 ha 100 ha Iaka¿dy z nich stanowi³ nie wiêcej ni¿ 2%. £±cznie 24 gatunki gniazdowa³y w zagêszczeniu poni¿ej 0.5 par na 100 ha. Wykazano wzglêdnie wysokie zagêszczenia nastêpuj±ce gatunki: Emberiza citrinella, E. schoeniculus, Acrocephalus palustris, A. schoenobaenus, Sylvia communis, Saxicola torquata, Locustella naevia, L. fluviatilis and L. luscinioides. Spo¶ród 3 gatunków klasifikuj±cych gr±dy Odrzañskie jako OSO Natura 2000, i. e. Milvus milvus, Dendrocopos medius and Picus canus, dwa ostatnie by³y stwierdzone na terenie badañ. W¶ród innych gatunków z Za³±cznika I Dyrektywy Ptasiej 79/409/EEC, stwierdzono: Ciconia ciconia, Circus aeruginosus, Alcedo atthis, Dryocopus martius, Lanius collurio, Emberiza hortulana, Ficedula albicollis and Sylvia nisoria. W 2005, wykonano tak¿e badania ilo¶ciowe nad zespo³em ptaków lêgowych w starej d±browie (24 ha) znajduj±cej sie na tym terenie OSO. Stwierdzono tam 40 gatunków. Do dominantów nale¿a³y: Sturnus vulgaris, Sylvia atricapilla, Parus caeruleus, P. major, Fringilla coelebs, Phylloscopus collybita, Turdus merula i Passer montanus. Dziuplaki, m.in. 6 gatunków dziêcio³ów, by³y wyj±tkowo dobrze reprezentowane w tym lesie.


NOTATKI FLORYSTYCZNE I FAUNISTYCZNE

Grzyby zgromadzone
na XIV Wystawie Grzybów Puszczy Bia³owieskiej

STRESZCZENIE

Puszcza Bia³owieska nale¿y do najlepiej zachowanych lasów ni¿owych w Europie. Posiada bardzo wysok± warto¶æ przyrodnicz±, szczególnie pod wzglêdem mikologicznym. Podczas corocznych Wystaw Grzybów Puszczy Bia³owieskiej przekazywane s± informacje o roli i znaczeniu tej niedocenianej grupy organizmów. Podkre¶la siê unikatowy charakter lasów bia³owieskich jako ostoi, refugium czy matecznika o znaczeniu ponadkrajowym dla wielu rzadkich i interesuj±cych gatunków grzybów wielkoowocnikowych. Upowszechniana jest wiedza z zakresu rozpoznawania grzybów, zarówno tych u¿ytkowanych przez ludzi jak i tych stanowi±cych zagro¿enie ze wzglêdu na posiadane w³a¶ciwo¶ci toksyczne, ale tak¿e tych bardzo rzadkich, stanowi±cych m.in. o walorach puszczy.
Na tegorocznej wystawie zgromadzono blisko 250 gatunków. Okazy prezentowano w czterech grupach tematycznych: grzyby jadalne, truj±ce, niejadalne oraz nadrzewne i nadrewnowe. W¶ród prezentowanych na wystawie okazów 46 gatunków, czyli prawie 20% znajduje siê na „Czerwonej li¶cie grzybów wielkoowocnikowych w Polsce”: 13 w kategorii wymieraj±ce (E), 10 w kategorii nara¿one (V), 21 w grupie rzadkie (R) i 2 o nieokre¶lonym zagro¿eniu (I). Z tej zagro¿onej grupy grzybów a¿ 34 (ponad 70%) to gatunki ¶ci¶le zwi±zane z drewnem, 9 mikoryzowe i 3 saprotrofy na¶ció³kowe i czerpi±ce sk³adniki pokarmowe z roztworu glebowego.
Przy okazji wystawy znaleziono ponad 20 gatunków nie podawane dotychczas z Puszczy Bia³owieskiej. S± w¶ród nich m.in. gatunki podlegaj±ce ¶cis³ej ochronie prawnej jak Geastrum fimbriatum, taksony bardzo rzadkie Camarops tubulina, Tricholoma focale czy Russula anthracina v. insipida, a tak¿e gatunki stosunkowo czêste jak np. Amylostereum laevigatum czy Lyophyllum decastes.
Zaproponowano wpisanie trzech gatunków (Antrodia sitchensis, Vararia borealis, Ceraceomyces borealis) na czerwon± listê grzybów w kategorii zagro¿enia E – wymieraj±ce.

Uzupe³nienie do wykazu ryjkowców
(Coleoptera: Curculionoidea: Apionidae, Curculionidae, Rhynchitidae)
Parku Krajobrazowego Gór Opawskich

STRESZCZENIE

W pracy zaprezentowano uzupe³nienie do wykazu ryjkowców Parku Krajobrazowego Gór Opawskich. Wykazano 29 gatunków nowych dla Parku w tym sze¶æ gatunków nowych dla Sudetów Wschodnich. Wiêkszo¶æ prezentowanych gatunków ryjkowców jest pospolitych w naszym kraju a brak ich wcze¶niejszego stwierdzenia wynika ze s³abego poznania fauny tego obszaru.

Nieznane francuskie, historyczne dane wystêpowania
skójki per³orodnej Maragaritifera margaritifera (LINNAEUS, 1758)
w Rzeczypospolitej w XVIII wieku.

STRESZCZENIE

Historyczne dane wystêpowania skójki per³orodnej w Polsce ograniczaj± siê do terenów Sudetów i Dolnego ¦l±ska oraz jednego stanowiska z rzeki Bzury. Jean-Etienne Guettard (1715-1786), jeden z najwybitniejszych przyrodników XVIII wieku, spêdzi³ dwa lata (1760-1762) w Rzeczypospolitej w charakterze lekarza francuskiej ambasady. Obszerne archiwum tego uczonego, wraz z bardzo licznymi dokumentami dotycz±cymi jego pobytu i prac w Rzeczypospolitej, przechowywane jest w Narodowym Muzeum Historii Naturalnej w Pary¿u. W rêkopisach tych znajduje siê tak¿e kilka nieznanych dotychczas informacji na temat wystêpowania skójki per³orodnej w dawnej Rzeczypospolitej. Guettard cytuje per³y otrzymane od Wielkiego Marsza³ka Koronnego Franciszka Bieliñskiego (ok. 1683-1766) po³awiane w Rohatyniu pod Lwowem oraz cytuje stawy z okolic Komarna jako miejsce wystêpowania skójki per³orodnej. Podaje tak¿e informacje o wystêpowaniu gatunku na terenach dzisiejszej £otwy.
 
  • Polish
  • English
home