¯ubry

Puszcza Bia³owieska jest ¶rodowiskiem ¿ycia dla olbrzymiej jak na nasz± strefê klimatyczn± liczby gatunków zwierz±t. Poczynaj±c od bezkrêgowców: pierwotniaków, p³aziñców, obleñców, brzuchorzêsków, miêczaków, d¿d¿ownic, niesporczaków, paj±ków, roztoczy, wijów, owadów i wielu innych, a¿ po krêgowce: ryby, p³azy, gady, ptaki i ssaki - dotychczas stwierdzono w Puszczy obecno¶æ ponad 12 tysiêcy gatunków zwierz±t. W ca³ej Polsce jest ich oko³o 35-40 tysiêcy. Szacuje siê, ¿e puszczañska fauna jest rozpoznana w oko³o 50%, a wiêc rzeczywista liczba gatunków zamieszkuj±cych ten masyw le¶ny mo¿e liczyæ oko³o 25 tysiêcy.

M³ody ¿ubr

O warto¶ci i unikatowo¶ci Puszczy stanowi nie liczba a jako¶æ wystêpuj±cych w niej gatunków zwierz±t. Ma³o jest tu gatunków zwi±zanych ze ¶rodowiskami przekszta³conymi przez cz³owieka a bardzo du¿o gatunków charakterystycznych dla lasów naturalnych. Charakterystyczne jest równie¿ to, ¿e gatunki bardzo czêsto wystêpuj± w ma³ych zagêszczeniach osobników, przy jednoczesnej bardzo wysokiej ró¿norodno¶ci na danym terenie.

Konik polski typu tarpana

£ania

Dziki

Warchlaki

Wilk

Bezkrêgowce, mimo ¿e stanowi± oko³o 95% liczby gatunków zwierz±t dotychczas wykazanych z Puszczy Bia³owieskiej s± pod wzglêdem faunistycznym wci±¿ bardzo s³abo rozpoznane. Stopieñ ich poznania najprawdopodobniej nie przekracza 50%. Z tego wzglêdu prawie co roku s± tu odkrywane gatunki zwierz±t nowe dla fauny naszego kraju a nawet dla nauki. Wiele ze znalezionych w Puszczy zwierz±t ma tu jedyne lub jedno z nielicznych znanych na ¶wiecie stanowisk wystêpowania. W stosunku do tych nowo odkrywanych dla nauki trudno jest powiedzieæ, czy nie wystêpuj± one szerzej.

Dzieciol bialogrzbiety

Jest jednak¿e grupa zwierz±t powi±zanych ze specyficznymi ¶rodowiskami lasów naturalnych. Najczê¶ciej ich biologia jest ¶ci¶le zwi±zana z martwym drewnem lub bardzo starymi drzewami. Takie gatunki jak mo¿na przypuszczaæ w przesz³o¶ci by³y szeroko rozprzestrzenione w ca³ej naszej strefie klimatycznej. Obecnie ze wzglêdu przekszta³cenie przez cz³owieka ¶rodowiska naturalnego sta³y siê tak nieliczne, ¿e s± okre¶lane mianem reliktów puszczañskich.

Krêgowce, choæ najlepiej rozpoznane pod wzglêdem faunistycznym i najbardziej rzucaj±ce siê w oczy stanowi± zaledwie kilka procent wystêpuj±cych w Puszczy Bia³owieskiej gatunków zwierz±t. W miarê lepszego poznawania bezkrêgowców i wykazywania z terenu Puszczy nowych gatunków, udzia³ krêgowców bêdzie mala³, gdy¿ ich listy faunistyczne s± ju¿ zamkniête i mo¿na liczyæ jedynie na pojawienie siê gatunków obcych faunie tego kompleksu le¶nego.

Lelek

Najmniej liczn± grup± krêgowców s± gady, reprezentowane przez zaledwie 7 gatunków. Trudno jest obecnie mówiæ o pospolitych g atunkach gadów, niemniej najbardziej rozpowszechnionymi gatunkami w Puszczy s± jaszczurka zwinka i zaskroniec, na dalszych miejscach nale¿a³oby umie¶ciæ padalca, ¿mijê i jaszczurkê ¿yworodn±. Bardzo nieliczne w Puszczy s± ¿ó³w b³otny i gniewosz.

Nieco liczniejsz± gatunkowo grup± s± p³azy - zwierzêta wci±¿ do¶æ pospolite, ale wykazuj±ce tendencjê do zmniejszania liczebno¶ci populacji i zanikania gatunków. Najlepszym przyk³adem tego procesu w Puszczy Bia³owieskiej jest kumak nizinny. W przesz³o¶ci do¶æ pospolity nawet na polanach po³o¿onych wewn±trz kompleksu le¶nego, pod koniec lat 90-tych XX wieku zosta³ stwierdzony na zale dwie paru stanowiskach po³o¿onych na obrze¿u Puszczy.

Jaszczurka

Oprócz kumaka w masywie le¶nym Puszczy Bia³owieskiej s± spotykane: rzekotka drzewna, grzebiuszka ziemna, ropucha szara, zielona i paskówka, ¿aba trawna, moczarowa, jeziorkowa i wodna oraz dwa gatunki traszek: zwyczajna i grzebieniasta. 

Zaskroniec

Ma³o liczn± grup± systematyczn± w Puszczy s± równie¿ ryby. Rzeki puszczañskie s± raczej niewielkie, a ze wzglêdu na ma³e nachylenie terenu tocz± swe wody bardzo leniwie, co w sposób naturalny ogranicza mo¿liwo¶ci rozwoju i bytowania bardzo wielu gatunków ryb. Nie ma tu te¿ du¿ych zbiorników wodnych. W wodach puszczañskich dotychczas stwierdzono obecno¶æ 32 gatunków ryb i smoczkoustych (3 gatunki minogów). W przypadku tej grupy zwierz±t wydaje siê, ¿e jest to ju¿ prawie kompletna fauna wód tego masywu le¶nego.

Ssaki s± jedn± z najlepiej rozpoznanych grup zwierz±t Puszczy Bia³owieskiej. Dziêki ¼ród³om historycznym wiemy, ¿e s± gatunki ssaków, które bezpowrotnie wyginê³y nie tylko w Puszczy, ale i na ca³ym ¶wiecie. S± to: tarpan i tur (niestety dotychczas nie ma stuprocentowo pewnych dowodów na to, ¿e te gatunki tu kiedykolwiek wystêpowa³y). S± te¿ gatunki, których area³ naturalnego wystêpowania skurczy³ siê i nie obejmuje obecnie Puszczy: norka europejska i ¿bik (informacje o wystêpowaniu rosomaka i sobola na tym terenie w czasach historycznych s± ma³o wiarygodne). Na "ich miejsce" przysz³y za spraw± cz³owieka inne gatunki: jenot, norka amerykañska, pi¿mak, mysz zaro¶lowa, mysz domowa, nornik zwyczajny. Wspó³czesna fauna ssaków jest reprezentowana w Puszczy przez 58 gatunków, przedstawicieli 6 rzêdów: owad o¿ernych (kret, je¿, ryjówki i rzêsorki), nietoperzy, drapie¿nych ( wilk, ry¶, lis, jenot, borsuk, wydra i inne ³asicowate), parzystokopytnych (¿ubr, ³o¶, jeleñ, sarna i dzik), gryzoni (skoczkowate, myszowate, nornikowate i popielicowate) oraz zaj±cokszta³tnych (zaj±c szarak i zaj±c bielak).

Najliczniejsz± grup± krêgowców w Puszczy Bia³owieskiej s± ptaki. Na obszarze tego masywu le¶nego, razem ze skrajami stwierdzono dotychczas wystêpowanie lub pojaw ianie siê 250 gatunków ptaków (240 w czê¶ci polskiej i 229 w bia³oruskiej). Oko³o 2/3 z nich (177) stanowi± gatunki lêgowe. W porównaniu z innymi krajowymi i europejskimi obszara mi le¶nymi Puszcza Bia³owieska jest wyj±tkowo bogata w gatunki. S zczególnym bogactwem przy takim porównaniu wyró¿niaj± siê: ptaki drapie¿ne dzienne (15 gatunków), sowy (8 gatunków), dziêcio³y (8 gatunków lêgowych + 1 zalatuj±cy) i ptaki pokrzewkowate (23 gatunki).

Rzekotka

Dziêki od dawna prowadzonym obserwacjom faunistycznym, oraz znajomo¶ci wymagañ biologicznych poszczególnych gatunków mo¿emy stwierdziæ, ¿e sk³ad fauny ptaków Puszczy zmienia³ siê w czasie. Gatunków typowo le¶nych, okre¶lanych mianem rodzimych, które mog³y zasiedlaæ Puszczê jeszcze przed zmianami wprowadzonymi przez cz³owieka jest w¶ród gatunków lêgowych oko³o 130, a przybyszów oko³o 40.

Spo¶ród gatunków ostatnio przyby³ych do Puszczy mo¿na wymieniæ pleszkê, kulczyka i dziwoniê. Niestety kilka gatunków dawniej lêgowych z Puszczy zniknê³o: orlik grubodzioby, sokó³ wêdrowny, sowa b³otna, dzierlatka. Stan zachowania fauny ptaków w Puszczy Bia³owieskiej jest jednak z regu³y oceniany jako bardzo dobry: stosunkowo ma³o jest gatunków obcych, nie zwi±zanych ze ¶rodowiskiem le¶nym, ma³o jest te¿ gatunków rodzimych które wyginê³y.