,,PNRP’’ 35(4) – 2016 r.

Porosty parku dworskiego w Klukowiczach (Południowe Podlasie)

STRESZCZENIE

Artykuł prezentuje wykaz gatunków porostów parku dworskiego w Klukowiczach (województwo podlaskie, Północno-Wschodnia Polska). Badania przeprowadzono w 2015 roku. Stwierdzono występowanie 49 taksonów, w tym 37 gatunków epifitów, 10 epilitów i 3 epiksylitów. Sześć gatunków jest zagrożonych w skali kraju: Evernia prunastri, Hypogymnia tubulosa, Parmelina tiliacea, Ramalina farinacea, R. fraxinea i R. pollinaria. Trzy taksony objęte są ochroną częściową – Hypogymnia tubulosa, Ramalina farinacea i R. pollinaria, oraz dwa ochroną ścisłą – Parmelina tiliacea i Ramalina fraxinea. 

Materiały do brioflory Polski Środkowej.
Mchy i wątrobowce rezerwatu leśnego Łaznów (województwo łódzkie)
oraz zmiany jego brioflory po 36 latach ochrony

STRESZCZENIE

Artykuł prezentuje wyniki badań prowadzonych w 2006, 2007 oraz 2011 roku w rezerwacie Łaznów. Badany obiekt zlokalizowany jest na obszarze województwa Łódzkiego, pomiędzy miastami Łódź oraz Tomaszów Mazowiecki, nieopodal wsi: Chrusty Nowe, Chrusty Stare, Kolonia Rokiciny oraz Łaznowska Wola. Współrzędne rezerwatu to 19° 46' E oraz 51° 41' N.
Do tej pory terenie rezerwatu odnotowano łącznie 76 gatunków mszaków – 62 mchy oraz 14 wątrobowców, 14 z nich podlega częściowej ochronie. Analiza częstości poszczególnych gatunków wykazała, że na badanym terenie dominują gatunki pospolite (28 taksonów, co stanowi 43 % wszystkich gatunków). Szczegółowa analiza preferencji siedliskowej wykazała, że na terenie tego rezerwatu mszaki porastają głównie 4 podstawowe typy siedlisk: epigeiczyne, epifityczne, epiksyliczne oraz epilityczne. Sporadycznie są notowane na innych siedliskach, m. in.: takich jak kępy traw i paproci. Największą liczbę gatunków zanotowano na siedliskach naziemnych (40 taksonów). W tej grupie najwięcej gatunków odnotowywano na humusie (34) oraz ściółce iglastej (22), najmniej natomiast na ściółce liściastej (5).
W artykule ponadto zestawiono wszystkie briologiczne dane podawane z tego terenu w celu porównania ich z danymi zebranymi współcześnie oraz porównano zmiany brioflory jakie zaszły na 22 powierzchniach badanych. 

Interesujące elementy flory rezerwatu „Murawy Dobromierskie"
(Wyżyna Małopolska): wkraczanie i ustępowanie taksonów
na tle sukcesji roślinności kserotermicznej

STRESZCZENIE

Ostatnie badania geobotaniczne rezerwatu „Murawy Dobromierskie" przeprowadzono w 2012 roku. Ich głównym celem było rozpoznanie jednostek kserotermicznej roślinności nieleśnej terenu. Wyniki badań dostarczyły również interesujących informacji na temat zmian, jakie dokonały się we florze obiektu od czasu poprzednich studiów (Olaczek i in. 1993). Na podstawie oryginalnych tabel fitosocjologicznych, tabel zaczerpniętych ze źródeł starszych (Olaczek i in. l.c.) oraz notatek terenowych, sporządzono wykaz nowych oraz ustępujących taksonów roślin, cennych z uwagi na fakt objęcia ochroną gatunkową, obecność na czerwonych listach bądź szczególnie ciepłolubny charakter. Wykaz (Tab. 1) obejmuje 19 taksonów nowych i 12 innych, które prawdopodobnie ustąpiły z obszaru rezerwatu. Z nowych gatunków, aż 7 było związane z ciepłolubnymi okrajkami z klasy Trifolio-Geranietea sanguinei. Zasadniczo potwierdza to wnioski płynące z rozważań nad sukcesją wtórną zachodzącą w rezerwacie, który to proces zdaje się być inicjowany ekspansją ciepłolubnych ziołorośli (Szygendowski 2013; Szygendowski, Brzeg 2016).

Herpetofauna Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego

STRESZCZENIE

Badania były prowadzone w latach 2015-2016 na terenie Cisowsko-Orłowińskiego Parku Krajobrazowego, obejmującego obszar 20 706 ha. Obserwowano występowanie i rozmieszczenie płazów i gadów, biologię i fenologię wybranych gatunków (Bufo bufo, Pelophylax esculentus, Rana temporaria) oraz istniejące zagrożenia.
Utworzony w 1988 r. Cisowsko-Orłowiński Park Krajobrazowy wchodzi w skład Zespołu Parków Krajobrazowych Gór Świętokrzyskich. W granicach Parku znajdują się 3 rezerwaty przyrody: „Białe Ługi", „Cisów im. prof. Zygmunta Czubińskiego" i „Zamczysko". Na terenie C-OPK znajdują się 4 pasma niewysokich wzgórz (Brzechowskie, Cisowskie, Ociesęckie i Orłowińskie), z najwyższym szczytem Kiełki (452 m n.p.m.). Wśród zbiorowisk roślinnych zdecydowanie przeważają leśne (ponad 73% powierzchni), ponadto synantropijne (21%), łąk i pastwisk (5%) oraz wodne i bagienne (1%). Szczególnie cenne są torfowiska z terenu rezerwatu „Białe Ługi". Na powierzchni Parku zdecydowanie dominują skały ze starszego paleozoiku, głównie kambryjskie piaskowce. Wśród gleb przeważają brunatne i rdzawe. Najważniejszą rzeką jest Czarna Staszowska.
W wyniku przeprowadzonych badań stwierdzono występowanie następujących gatunków płazów: traszka górska Ichtyhyosaura alpestris Laur., traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris L., traszka grzebieniasta Triturus cristatus Laur., kumak nizinny Bombina bombina L., grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus Laur., ropucha szara Bufo bufo L., ropucha paskówka Epidalea calamita Laur., ropucha zielona Bufotes viridis Laur., rzekotka drzewna Hyla arborea L., żaba wodna Pelophylax esculentus L., żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae Cam., żaba moczarowa Pelophylax ridibundus Pall., żaba trawna Rana temporaria L. i żaba moczarowa Rana arvalis Nilss. Z gadów obserwowano obecność takich gatunków, jak: jaszczurka zwinka Lacerta agilis L., jaszczurka żyworodna Zootoca vivipara Jacquin, padalec zwyczajny Anguis fragilis L., zaskroniec zwyczajny Natrix natrix L., gniewosz plamisty Coronella austriaca Laur. i żmija zygakowata Vipera berus L. Badaniami objęto także fenologię i biologię rozrodu ropuchy szarej, żaby wodnej i żaby trawnej.
Do najważniejszych zagrożeń należy wysychanie niewielkich zbiorników wodnych, stanowiących miejsca rozrodu płazów. Przez obszar Parku przebiega ruchliwa droga wojewódzka 764, na której znajdowano płazy zabite przez samochody. Dotyczy to zwłaszcza odcinka Dąbrówka-Wymysłów (długość 3,84 km). Z innych zagrożeń stwierdzono m.in. nielegalne wysypiska śmieci, zanieczyszczanie wód powierzchniowych oraz zarastanie i wysychanie małych zbiorników.

Drobne ssaki Bolimowskiego Parku Krajobrazowego
i okolic na podstawie analizy diety puszczyka Strix aluco

STRESZCZENIE

Analizowano zrzutki puszczyka Strix aluco w celu określenia struktury zgrupowań drobnych ssaków zasiedlających Bolimowski Park Krajobrazowy i bezpośrednio przylegające do niego tereny. Na 15 stanowiskach zlokalizowanych w różnych częściach terenu badań i w różnych typach środowisk (Ryc. 1, Tab. 1) stwierdzono 1650 osobników należących do 24 gatunków: 4 ryjówkokształtnych, 8 nietoperzy, 11 gryzoni i 1 z rzędu drapieżnych (Tab. 2). W lasach i na obrzeżach kompleksów leśnych najczęściej łowionymi przez sowy gatunkami były: ryjówka aksamitna Sorex araneus, nornica ruda Myodes glareolus i mysz leśna Apodemus flavicollis, natomiast w krajobrazie rolniczym: nornik zwyczajny Microtus arvalis, mysz domowa Mus musculus i mysz polna Apodemus agrarius. W zgrupowaniu drobnych ssaków na terenie badań dominowały liczebnie: nornica ruda, ryjówka aksamitna, nornik zwyczajny i mysz leśna. W miejskim parku w Skierniewicach stosunkowo częste były: mysz polna i darniówka zwyczajna Microtus subterraneus. Do gatunków rzadko łowionych przez sowy należały: łasica Mustela nivalis, szczur wędrowny Rattus norvegicus, rzęsorek rzeczek Neomys fodiens, wszystkie nietoperze i orzesznica Muscardinus avellanarius (Tab. 2). Stwierdzono 8 gatunków nietoperzy, a ich udział w diecie puszczyków był stosunkowo duży (0,7% wśród ssaków). W środkowej Polsce teren ten wyróżnia się stosunkowo dużym bogactwem zgrupowania drobnych ssaków, chociaż w porównaniu do pobliskiej Puszczy Kampinoskiej brak tu karczownika Arvicola amphibius.

Analiza stanu fizykochemicznego
wód głównych cieków Drawieńskiego Parku Narodowego
w latach 2001-2010 na tle uwarunkowań zlewniowych

STRESZCZENIE

Rzeka Drawa jest ważnym elementem środowiska przyrodniczego Pomorza Zachodniego. Łączy ze sobą dwie ważne formy ochrony przyrody: Drawski Park Krajobrazowy z Drawieńskim Parkiem Narodowym (DPN). Cała zlewnia Drawy charakteryzuje się zróżnicowanym ukształtowaniem terenu i różnym jego użytkowaniem, co w krótkim czasie wpływa na zmiany wartości parametrów fizykochemicznych, szczególnie nieorganicznych związków biogennych, decydujących o tempie produkcji pierwotnej. Celem niniejszej pracy była analiza stanu fizykochemicznego wód Drawy, Słopicy, Korytnicy i Płocicznej wraz z jej dopływami w odniesieniu do warunków środowiskowych, ze szczególnym uwzględnieniem warunków antropogenicznych. Wartości badanych parametrów fizykochemicznych w odniesieniu do przestrzennego ich rozkładu w Drawie, nie wskazują raczej na istotne zmiany środowiskowe zachodzące na badanym odcinku Drawy. Drugą ważną rzeką w DPN jest Płociczna. Nie jest ona na obszarze DPN narażona na niekorzystny wpływ antropogeniczny. Jednak w biegu jej dopływów Runicy i Cieszynce znajdują się wysoko zeutrofizowane płytkie, jeziora leżące w obrębie zabudowań. Niewielki wpływ na stan fizykochemiczny w Drawie ma także rzeka Korytnica. Jednak wartości parametrów fizykochemicznych mierzonych na dopływach Drawy i Płocicznej nie wskazywały na niekorzystny ich wpływ na stan wód samej Drawy. Generalnie, analizując stan fizykochemiczny badanych stanowisk, uznać należy, że wody najważniejszych rzek DPN nie są szczególnie zagrożone przez otaczający je obszar i występujące w nim specyficzne warunki środowiskowe, zarówno te naturalne, jak i antropogeniczne. Istnieją, co prawda odcinki, a mianowicie tuż za jeziorem Adamowo, za jeziorem Nowa Korytnica, za jeziorem Dubie, które w wyraźny i nagły sposób zmieniają wartości wskaźników fizykochemicznych. Lecz oddziaływanie takie jest zazwyczaj krótkotrwałe, zachodzące w okresie letnim, co jest typowym zjawiskiem w zeutrofizowanych jeziorach całkowicie zmieniających reżim rzeczny.

Niewykorzystane dziedzictwo kulturowe.
Problem historycznych pozostałości na terenie rezerwatu Biała Woda
w Małych Pieninach (S. Poland)

STRESZCZENIE

Rezerwat przyrodniczy Biała Woda znajduje się w Małych Pieninach w południowej Polsce. Jest to miejsce o dużych walorach naturalnych, ale na tym obszarze znajduje się również zapomniane dziedzictwo kulturowe. Wspominane pozostałości są datowane na okres nowożytny. Przynależą do osadnictwa Rusinów Szlachtowskich.
Dotychczas nie wykorzystywano turystycznie tych reliktów osadnictwa. Wydaje się to błędem. W szczególności, jeżeli założymy, że ten obszar jest miejscem z przykładem regionalnym krajobrazu kulturowego. Krajobraz jaki znajduje się w najbliższym obszarze zanika, dlatego też te pozostałości są warte do pokazania dla odwiedzających.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Nowe stanowiska
pluskwiaków różnoskrzydłych (Hemiptera: Heteroptera) w Pieninach

STRESZCZENIE

W pracy zawarto nowe dane o występowaniu 30 gatunków pluskwiaków różnoskrzydłych w Pieninach. Cały materiał został zebrany w roku 2009 na 12 stanowiskach, standardową metodą czerpakowania roślinności zielnej. Dziewięć gatunków zostało podanych z Pienin po raz pierwszy. Potwierdzono występowanie w Pieninach Tingis ragusana, bardzo rzadko występującego w Polsce przedstawiciela prześwietlikowatych.