„PNRP’’ 37(1) – 2018 r.

Brioflora rezerwatu Na Opalonym
w Górach Sanocko-Turczańskich (Karpaty Wschodnie)

STRESZCZENIE

Rezerwat Na Opalonym został utworzony w 1996 r. w celu ochrony starodrzewu buczyny karpackiej Dentario glandulosae-Fagetum. Położony jest w Górach Sanocko-Turczańskich (Karpaty Wschodnie), na północny-wschód od wsi Wojtkowa (Ryc. 1), i obejmuje 217.13 ha. Celem badań było rozpoznanie zasobów brioflory rezerwatu, ocena jej walorów (obecności gatunków chronionych i zagrożonych), a także analiza preferencji siedliskowych gatunków.
Przedstawiono listę florystyczną (w porządku alfabetycznym), zawierającą informacje na temat częstości występowania gatunków, preferencji siedliskowych, a także taksonów zagrożonych i chronionych. Brioflora rezerwatu obejmuje 120 gatunków, w tym 31 wątrobowców i 89 mchów. Przeważają gatunki niezbyt częste (4-6 notowań) – 39%. Najwięcej mszaków odnotowano na murszejącym drewnie (59) i korze drzew (55) (Ryc. 2). Aż 32 gatunki z analizowanej brioflory objęte są ochroną prawną – sześć obejmuje ochrona ścisła, zaś 26 jest chronionych częściowo. 15 gatunków należy do zagrożonych w Polsce – w tym cztery gatunki wymierające: Frullania tamarisci, Neckera pennata, Porella platyphylla i Zygodon rupestris. Dużą grupę stanowią także gatunki zaliczane do reliktów starych lasów – trzy wątrobowce i 15 mchów (np. Bazzania trilobata, Dicranum viride, Neckera pennata i Zygodon rupestris).
Brioflora rezerwatu Na Opalonym jest bogata, a jej duża różnorodność potwierdza skuteczność ochrony tutejszego starodrzewia z całym jego zróżnicowaniem siedliskowym.

Walory szaty roślinnej
proponowanego rezerwatu „Prądowiec" w Beskidzie Śląskim

STRESZCZENIE

Proponowany rezerwat przyrody ,,Prądowiec" to miejsce odznaczające się interesującą szatą roślinną. Na jego obszarze zanotowano 7 różnych zespołów roślinnych reprezentujących 4 klasy: Betulo-Adenostyletea, Vaccinio-Piceetea, Molinio-Arrhenatheretea i Querco-Fagetea. Największe powierzchnie na obszarze proponowanego rezerwatu zajmują fitocenozy podmokłej świerczyny na torfie – Bazzanio-Piceetum, które są także najcenniejszym zbiorowiskiem jako siedlisko priorytetowe (91D0), do tej pory nie objęte w Beskidzie Śląskim ochroną rezerwatową. Stwierdzone zbiorowiska zostały przedstawione w Tab. 1 i 2. W ,,Prądowcu" zinwentaryzowano łącznie 171 gatunków roślin, z których jedynie 6 to gatunki obce, a 52 to taksony zagrożone w województwie śląskim. Z uwagi na wysoką wartość przyrodniczą badanego obszaru, tak odmienną od istniejących rezerwatów Beskidu Śląskiego, dolina Prądowca powinna zostać objęta ochroną prawną.

Zespół rdestnicy wydłużonej Potametum praelongi Sauer 1937
w rezerwacie Smolnik na Śląsku Opolskim

STRESZCZENIE

Na terenie rezerwatu przyrody Smolnik na Śląsku Opolskim fitocenozy zespołu rdestnicy wydłużonej Potametum praelongi zostały stwierdzone podczas badań geobotanicznych w 2015 r. – współrzędne geograficzne 50°83'97,62'' N, 18°24'59,79'' E. Dotychczas zespół ten nie był notowany na obszarze tego rezerwatu. W Polsce należy do bardzo rzadko notowanych zbiorowisk. W rezerwacie Smolnik płaty tego zespołu wykształciły się w wodzie o głębokości 150 – 200 cm, o pH 7,4. W większości z nich ma budowę dwuwarstwową, rzadziej jednowarstwową. Zespół ten zajmuje powierzchnie, sięgające maksymalnie 200 – 300 m². Notowano w nich od 5 do 7, średnio 6 gatunków. Łącznie w jego fitocenozach zanotowano 8 gatunków roślin i jest zbliżona do liczby gatunków tego zespołu w fitocenozach w Polsce oraz w Europie.

Stan populacji Lopinga achine (Scopoli, 1763)
(Lepidoptera: Nymphalidae) w Lasach Radłowskich

STRESZCZENIE

Artykuł prezentuje ocenę stanu siedliska Lopinga achine, gatunku chronionego i narażonego na wyginięcie w Polsce. Podczas dwuletnich badań autorzy natrafili na ten gatunek w Lasach Radłowskich. Omawiane w pracy stanowisko leży nieopodal wsi Brzeźnica i miasta Radłów, w granicach administracyjnych powiatu tarnowskiego, w województwie małopolskim (N 50°03', E 20°48') i w swoim areale zawiera rezerwat przyrody Lasy Radłowskie. Obszar badań znajduje się w kwadracie UTM (10 x 10 km) DA84 i położony jest w obrębie mezoregionu Płaskowyż Tarnowski. Przeprowadzony monitoring gatunku ukazał niezadowalający stan populacji oraz potrzebę dalszych badań. Jednocześnie należy zaznaczyć, że na chwilę obecną populacja jest niezagrożona i stabilna.

Występowanie i liczebność płazów
w Parku Krajobrazowym Puszczy Knyszyńskiej i jego otulinie

STRESZCZENIE

W ostatnich latach, obserwujemy znaczący spadek liczebności i zanik całych populacji płazów, nie tylko na świecie, ale również w Polsce. Aktualnie zwierzęta te są najbardziej zagrożoną wyginięciem grupą kręgowców. Związane jest to przede wszystkim z postępującą antropopresją, na skutek której dochodzi do degradacji miejsc rozrodu płazów oraz fragmentacji środowiska w którym żyją. Problem ten jest szczególnie istotny, ponieważ pełnią one ważną rolę w ekosystemach zarówno lądowych jak i wodnych, wpływając pozytywnie również na gospodarkę człowieka. Jako jedno z najważniejszych ogniw łańcucha pokarmowego płazy stanowią niekiedy główne źródło pokarmu dla wielu gatunków, a same, pełniąc funkcję drapieżników regulują liczebność wielu bezkręgowców, w tym także gatunków szkodliwych dla upraw rolnych i leśnictwa.
Celem niniejszej pracy było określenie rozmieszczenia i liczebności poszczególnych gatunków płazów występujących na terenie Parku Krajobrazowego Puszczy Knyszyńskiej (PKPK) i jego otuliny. Badania prowadzono wiosną oraz latem 2009 i 2010 roku. Obserwacjami objęto 192 stanowiska takie jak: rozlewiska bobrowe, stawy hodowlane, oczka wodne, rowy melioracyjne, zbiorniki na żwirowni, starorzecza, a także podmokłe łąki. Płazów poszukiwano również na drogach przecinających trasy ich migracji. Łącznie odłowiono 3144 płazy należące do 12 nizinnych gatunków.
Do najpospolitszych płazów występujących na obszarze PKPK i w otulinie należały gatunki z grupy żab zielonych (głównie żaba jeziorkowa Pelophylax lessonae), żab brunatnych (głównie żaba trawna Rana temporaria) oraz ropucha szara Bufo bufo. Najrzadziej spotykanymi gatunkami były: ropucha zielona Bufotes viridis, ropucha paskówka Epidalea calamita, traszka grzebieniasta Triturus cristatus, grzebiuszka ziemna Pelobates fuscus i traszka zwyczajna Lissotriton vulgaris. Podczas prowadzenia badań nie stwierdzono występowania żaby śmieszki Pelophylax ridibundus. 27 ze 192 zbadanych stanowisk uznano za cenne ze względu na dużą różnorodność gatunków płazów oraz obecność gatunków rzadkich.
Podczas penetracji dróg odnaleziono łącznie 546 osobników reprezentujących 7 gatunków płazów oraz nieoznaczone żaby zielone. Prawie 50% tej liczby stanowiły zwierzęta martwe. Najczęściej ginęły ropucha szara, żaba trawna i żaba wodna Pelophylax esculentus stanowiące prawie 80% płazów zabitych na drogach PKPK. Nie odnotowano w ogóle martwych osobników żaby moczarowej, pomimo tego, że żywe osobniki tego gatunku obserwowano na drogach dość często.

Cechy morfometryczne koryta Dunajca
w obrębie „Zbójnickiego Skoku" (Pieniński Park Narodowy)

STRESZCZENIE

Pomiędzy Sromowcami Niżne a Szczawnicą leży wąski meandrowy wąwóz rzeki Dunajec. Jest to Pieniński Przełom Dunajca.
W artykule przedstawiono cechy morfometryczne koryta Dunajca w obrębie „Zbójnickiego Skoku" położonego na obszarze Przełomu Pienińskiego. Stwierdzono, że koryto Dunajca w obrębie „Zbójnickiego Skoku" ma charakter skalny. Typ koryta ma znaczny wpływ na jego cechy morfometryczne. Skalny odcinek koryta jest wąski oraz głęboki, a w odcinku „Zbójnickiego Skoku" cechuje zróżnicowana morfometria dna oraz przegłębienia dochodzące do 4 metrów (Ryc. 3, 4, 5). Stwierdzono również duże zróżnicowanie rzeźby dna. Odcinek ten napotyka intensywną głęboką erozję. Wykonany plan batymetryczny pozwolił na weryfikację dotychczas podawanej maksymalnej głębokości koryta Dunajca w obrębie tzw. „Zbójnickiego Skoku".
Pomiary brzegowe dna Dunajca wykonano za pomocą sonaru LOWRANCE HDS 5 – Gen 2 z wbudowanym odbiornikiem GPS. Plan batymetryczny został wykreślony przy użyciu Arc Map 10.2.1. Dotychczas podawana głębokość maksymalna to 8 m. Wykonany plan batymetryczny jednoznacznie wskazuje, że wynosi ona 4,2 m.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Flora roślin naczyniowych
rezerwatu ,,Wyspa Lipowa na Jeziorze Szwałk Wielki"
w Puszczy Boreckiej

STRESZCZENIE

Podczas badań florystycznych w rezerwacie Wyspa Lipowa na Jeziorze Szwałk Wielki na terenie Puszczy Boreckiej w północno-wschodniej Polsce, odnaleziono 83 gatunki roślin naczyniowych, w tym 50 gatunków dotychczas niepodanych z terenu rezerwatu. Pośród nich nie ma żadnych gatunków zagrożonych, ale udział gatunków wskaźnikowych starych lasów jest wyjątkowo wysoki (37% flory rezerwatu należy do tej grupy). Taki skład gatunkowy można uznać za charakterystyczną cechę flory naczyniowej dobrze zachowanych, pozbawionych zaburzeń lasów liściastych o charakterze puszczańskim, Co więcej, na terenie rezerwatu nie stwierdzono żadnych obcych gatunków inwazyjnych, co jest zjawiskiem unikatowym w przypadku polskich rezerwatów przyrody. Charakterystyczną cechą flory rezerwatu jest dominacja w warstwie zielnej gatunku górskiego – Lunaria rediviva. Szata roślinna rezerwatu jest wyjątkowo dobrze zachowana i wymaga dalszej ochrony biernej.