Park Pa³acowy | Park Pa³acowy |
|
Sztuka zak³adania ogrodów w sercu pierwotnego lasu posiada wielowiekow± i bogat± tradycjê, której ¶wiadectwem s± istniej±ce jeszcze dzisiaj zabytkowe za³o¿enia parkowe. Te wspania³e obiekty sztuki ogrodowej, fragmenty parków i zwierzyñców, resztki historycznych zabudowañ s± ostatnimi ¶wiadkami odleg³ych dziejów Puszczy Bia³owieskiej i stanowi± wspólne dziedzictwo kulturowe i przyrodnicze nie tylko mieszkaj±cej tu spo³eczno¶ci, ale ca³ego spo³eczeñstwa.
Park Pa³acowy zosta³ za³o¿ony po 1895 r. jako integralna czê¶æ prywatnej rezydencji my¶liwskiej carów Rosji wzniesionej w latach 1889-1894. Nazwa parku "Pa³acowy" nawi±zuje do najwa¿niejszego obiektu, tej rezydencji, jak± by³ pa³ac carski (sp³on±³ w 1944, a ostatecznie wyburzono go w 1962 r.). Pa³acowi towarzyszy³ zespó³ innych budynków.
Czê¶æ z nich przeznaczono na potrzeby dworu i s³u¿by carskiej: cerkiew prawos³awn±, Dom Szoferów, Dom £a¼ni, Dom Zarz±du, dom dla stajennych, Dom ¦wicki, Dom Marsza³kowski, Dom Jegierski. Pozosta³e obiekty mia³y charakter gospodarczo-przemys³owy: stajnia kozacka, arsena³, m³yn, elektrownia, stodo³a, gara¿e. Tê w³a¶nie rezydencjê my¶liwsk± otoczono ponad 50 hektarowym parkiem.
Autorem projektu parku by³ Walerian Kronenberg (1859-1934), jeden z najwybitniejszych i modnych wówczas projektantów za³o¿eñ ogrodowo-parkowych z prze³omu wieków. Jego dzie³em jest te¿ ponad 300 wiêkszych i mniejszych parków na terenie Polski, Litwy, Rosji oraz na Krymie. W samej Warszawie Kronenberg urz±dzi³ m.in. tereny Wy¶cigów Konnych, Agricolê.
Ju¿ w momencie zak³adania parku jego warto¶ci przestrzenno-plastyczne by³y wysokie. Park w Bia³owie¿y zaprojektowany by³ w stylu angielskim, nazywanym te¿ krajobrazowym. Styl ten rozwin±³ siê w XVIII wieku w Anglii, jako wyraz idei budzenia uczuæ w oparciu o kontemplacjê ¿ycia na ³onie "naturalnej" przyrody. Jednak parki zak³adane w ten sposób nie by³y ogrodzonym fragmentem naturalnej przyrody, lecz pracowitym odwzorowaniem jej idealnej - zdaniem projektanta - formy.
Do g³ównych za³o¿eñ parków krajobrazowych nale¿a³o unikanie wyra¼nego wyznaczania granic: ogrodzenia zastêpowano parkanem lub fos±. Nie stosowano form geometrycznych, lecz wy³±cznie naturalne, np.: nie modelowano koron drzew czy kszta³tu krzewów. Ro¶liny umieszczano w grupach, tzw. klombach (np. jedno wysokie drzewo w otoczeniu kilku ni¿szych), b±d¼ samotnie. Wyraz artystyczny uzyskiwano dobieraj±c ró¿ne odcienie zieleni lub sadz±c drzewa o ró¿nych pokrojach, np. o formie piramidalnej, parasolowatej czy zwis³ej. Parkowe aleje i ¶cie¿ki wytyczano po liniach krzywych, nie utwardzano ich, a miejsca, w których krzy¿owa³y siê obsadzano zieleni±.
Za³o¿ono
go od podstaw, jednak w pracach planistycznych wyra¼nie widoczne jest
odwo³anie siê autora do dawnych tradycji Bia³owie¿y. Do uk³adu
widokowego pierwotnego parku, który przywo³ywa³ na my¶l klasycystyczne
ogrody królewskie, dodano osie widokowe. Sama kompozycja komunikacyjna
parku by³a charakterystyczn± dla krajobrazowych parków obwodnic±.
Stawy, wykopane w XVI wieku - powiêkszono. Ziemiê u¿yto do podwy¿szenia
wzgórza.
Rozleg³ym ³±kom nadano "naturalny" charakter, który zachowano do dzisiaj, co oznacza, ¿e nie s± nawo¿one, podsiewane, a koszone s± raz, najwy¿ej dwa razy w roku. W maju i czerwcu mo¿emy zobaczyæ na nich kwitn±ce ³any z³ocienia w³a¶ciwego, sza³wi ³±kowej, dzwonka rozpierzch³ego, kozibrodu wschodniego, ¶wierzbnicy polnej. Przy doborze ro¶lin do kompozycji ogrodowej uwidacznia siê charakterystyczny dla tego okresu wzrost zainteresowania botanik± i rozwój nauk przyrodniczych.
Do bogatego katalogu rodzimych form ro¶linnych dodano wiele nowych jak np. formy zwis³e, kolumnowe drzewa, sadzono doros³e okazy, uwzglêdniono wiele gatunków obcych, g³ównie z kontynentu amerykañskiego. By³o to wyrazem gustów w³a¶ciciela terenu, jak i trendów panuj±cych w sztuce ogrodowej tego okresu.
W powsta³ej kompozycji znalaz³o siê oko³o 200 gatunków drzew i krzewów. Inwentaryzacje przeprowadzane na terenie parku pokazuj± przemiany dendroflory; stopniowo wypadaj± gatunki i odmiany nasadzone pierwotnie, a wkraczaj± gatunki nowe i rozszerzaj± one swój zasiêg. Z zasadzonych tu blisko 200 gatunków drzew i krzewów do dzisiaj zachowa³o siê ok. 90. Do najciekawszych nale¿±: sosna wejmutka, d±b czerwony, brzoza papierowa, choina kanadyjska, daglezja zielona, przeorzech, skrzyd³oorzech kaukaski.
Widoczna na wzgórzu kêpa dêbów jest pozosta³o¶ci± ogrodu saskiego za³o¿onego w XVII wieku. Dêby, dzi¶ ponad 250 letnie, posadzono na dziedziñcu XVIII wiecznej oficyny my¶liwskiej Augusta III. Z opisanych w 1925 roku 21 dêbów do dzisiaj zachowa³o siê 14. Prowadzone prace konserwatorskie nie s± w stanie przed³u¿yæ ¿ycia tych piêknych, okaza³ych drzew, bo ich czas dobiega koñca. Obfite owocowanie dêbów w roku 1996 stworzy³o okazjê do wyhodowania ich nastêpców. Pomiêdzy starymi dêbami wygrodzono 31 powierzchni z m³odym d±bkami. Powierzchnie ogrodzono, a w kolejnych latach usuwane s± z nich inne gatunki drzew i krzewów. W czasie spaceru po Parku mo¿na obserwowaæ ptaki zwi±zane z cz³owiekiem (wróble, mazurki, bociany bia³e, jaskó³ki oknówki, synogarlice tureckie), jak i te, które wystêpuj± w lesie, m.in. ziêby, mucho³ówki, dziêcio³y, gile, grubodzioby. Mo¿na te¿ zobaczyæ inne zwierzêta: dziki, jelenie, lisy, jenoty i zaj±ce.
Do dzi¶, Park Pa³acowy pozostaje jedynym w Polsce istniej±cym za³o¿eniem ogrodowym towarzysz±cym carskiej rezydencji my¶liwskiej. Obok warto¶ci historycznych i przyrodniczych równie wa¿ne s± warto¶ci u¿ytkowe: aktualnie jest to jedyny wiêkszy i dobrze zachowany historyczny park funkcjonuj±cy na obszarze po³udniowego Podlasia.
Ewa Moroz-Keczyñska |
||||||||||||||||||||||||||||||||
