PNRP 28(3) – 2009 r.

Grzyby wielkoowocnikowe polskich Bieszczadów. Część I

STRESZCZENIE

Bieszczady Zachodnie należą do najlepiej zachowanych pod względem przyrodniczym obszarów w Polsce. Cechują się dużą różnorodnością siedlisk, wynikającą ze znacznego zróżnicowania tego terenu pod względem wysokości nad poziomem morza, stosunków wodnych i glebowych, roślinności oraz stopnia antropopresji. Około 80% powierzchni Bieszczadów Zachodnich objęta jest ochroną – w ramach Bieszczadzkiego Parku Narodowego, Parków Krajobrazowych: Górnego Sanu i Cieśniańsko-Wetlińskiego oraz wielu rezerwatów. Badania mikologiczne na tym obszarze były prowadzone przede wszystkim w latach 1958-1965 przez grupę polskich mikologów: S. Domańskiego, B. Gumińską, M. Lisiewską, T. Majewskiego, A. Nespiaka, A. Skirgiełło, W. Truszkowską i W. Wojewodę. Poza tym dane dotyczące grzybów tych terenów są fragmentaryczne. W roku 2008 rozpoczęto pięcioletnie badania nad grzybami wielkoowocnikowymi tego terenu w ramach projektu: „Różnorodność gatunkowa grzybów Bieszczadów Zachodnich”. W trakcie pierwszego roku badań, podczas 4 wyjazdów terenowych znaleziono 506 gatunków grzybów wielkoowocnikowych (446 gatunków grzybów podstawkowych, 60 gatunków grzybów workowych). Aż 223 z nich nie było wcześniej podawanych z tego terenu. 17 gatunków i odmian grzybów podstawkowych oraz 8 gatunków grzybów workowych to taksony nie wymieniane dotychczas w literaturze z terenu Polski. Obszar ten jest jednym z najcenniejszych na terenie Polski pod względem zachowania zbiorowisk roślinnych o naturalnym charakterze, z tego względu stanowi ostoję dla wielu rzadkich, chronionych i zagrożonych wymarciem gatunków grzybów. Odnotowano tu obecność szeregu stanowisk gatunków rzadkich i zagrożonych, wymienianych na Czerwonej liście grzybów wielkoowocnikowych w Polsce (w tym dwóch gatunków uznanych za wymarłe: Scytinostroma galactinum Tricholoma luridum) oraz gatunków chronionych: Morchella conica, M. elata, M. esculenta, Sarcoscypha austriaca, Verpa conica, Bondarzewia mesenterica, Clavariadelphus pistillaris, Geastrum fimbriatum, Gomphus clavatus, Hericium coralloides, H. erinaceum, H. flagellum, Meripilus giganteus, Mutinus caninus, Sparassis brevipes, Strobilomyces strobilaceus. Po uwzględnieniu danych znanych z literatury lista grzybów makroskopowych Bieszczadów liczy obecnie 928 gatunków i odmian (812 grzybów podstawkowych, 116 grzybów workowych).

Grzyby wielkoowocnikowe zróżnicowanych zbiorowisk muraw kserotermicznych projektowanego
rezerwatu krajobrazowego Olsztyńskie Skały (Wyżyna Częstochowska)

STRESZCZENIE

W latach 1997 – 2000 oraz 2002 – 2003 prowadzono badania mikocenologiczne w czterech zespołach muraw: Festucetum pallentis, Origano – Brachypodietum, Adonido – Brachypodietum pinnati oraz Diantho – Armerietum elongatae na obszarze projektowanego rezerwatu Olsztyńskie Skały. Wyróżniono łącznie 50 gatunków macromycetes. Najbogatsze w gatunki były murawy kwietne Origano–Brachypodietum i Adonido – Brachypodietum pinnati, zaś najuboższe okazały się płaty murawy naskalnej Festucetum pallentis. Odnotowano występowanie 3 gatunków prawnie chronionych w Polsce: Geastrum minimum, Tulostoma brumale, T. fimbriatum oraz 5 innych gatunków z czerwonej listy grzybów, np. Disciseda candida, Lycoperdon decipiens. Stwierdzono zróżnicowanie mikobiot badanych zbiorowisk związane z różnymi warunkami siedliskowym. Na skrajnie ubogich siedliskach murawy naskalnej występowały jedynie nieliczne gatunki kserofilne z rodzajów: Bovista, Lycoperdon, Geastrum oraz grzyby briofilne i owocujące na trawach, np. Arrenia spatulata, Crinipellis scabella. Płaty żyźniejszych muraw kwietnych zasiedlały dodatkowo łąkowe i pastwiskowe gatunki macromycetes, takie jak np. Camarophyylus pratensis, Marasmius oreades, Paneolus fimicola i inne. Skład gatunkowy macromycetes muraw na badanym terenie wykazywał znaczne podobieństwo do mikobiot analogicznych zbiorowisk muraw z innych regionów Polski.

Rola polan reglowych w ochronie różnorodności biologicznej
Gorczańskiego Parku Narodowego

STRESZCZENIE

Polany reglowe należą do biocenoz półnaturalnych. Powstały w wyniku prowadzenia długotrwałej gospodarki pasterskiej. Są to siedliska odznaczające się wyjątkowym bogactwem szaty roślinnej. W Gorczańskim Parku Narodowym, mimo niewielkiej zajmowanej powierzchni stanowią ważną ostoję dla wielu rzadkich gatunków roślin, zwłaszcza wysokogórskich. Niestety w wyniku obecnej recesji pasterstwa obserwuje się niekorzystne przemiany szaty roślinnej, zmierzające do odtworzenia roślinności potencjalnej. W celu poznania aktualnego stanu flory polan gorczańskich w latach 2003 i 2006 przeprowadzono inwentaryzację florystyczną na terenie wybranych polan reglowych. Szczególną uwagę poświęcono populacjom 34 gatunków uznanym na danym terenie za najcenniejsze. W latach 1997 – 1998 ich stanowiska podlegały ewidencji w ramach Planu Ochrony Gorczańskiego Parku Narodowego. Badania powtórzono zgodnie z wcześniejszymi wytycznymi. Oceniano również skuteczność prowadzonych zabiegów ochrony czynnej. W wyniku badań stwierdzono występowanie 300 gatunków roślin naczyniowych z 54 rodzin. Spośród nich 28 gatunków podlega ochronie prawnej. Liczną grupę stanowią również gatunki górskie, których stwierdzono 54. Na uwagę zasługuje stosunkowo duża grupa roślin wysokogórskich licząca 17 taksonów. Podczas inwentaryzacji florystycznej prowadzonej na omawianych polanach reglowych stwierdzono ponadto występowanie 19 z 34 taksonów szczególnej troski, rzadkich i chronionych. Liczba ta uległa zmniejszeniu w porównaniu do lat wcześniejszych. Dotyczy to również liczby stanowisk niektórych cennych roślin. Szczególnie niekorzystne tendencje zaobserwowano w grupie gatunków wysokogórskich. Natomiast do roślin zwiększających obecnie swój zasięg należą niektóre gatunki charakterystyczne dla klasy Betulo – Adenostyletea.