Parki Narodowe i Rezerwaty Przyrody | PNRP 39(1) - 2020 r. |
|
|
|
„PNRP” 39(1) – 2020 r.
Zmiany w zró¿nicowaniu gatunkowym porostów Ciechanowca STRESZCZENIE Badania nad lichenobiot± Ciechanowca i jego okolic prowadzono dwukrotnie. Na badanym terenie o charakterze rolniczym odnotowano 118 gatunków w latach 2003-2004 oraz 131 taksonów – w latach 2013-2018. Porosty tego terenu reprezentuj± wszystkie mo¿liwe formy morfologiczne plech oraz grupy ekologiczne. Pomimo niewielu cennych okazów z rodzajów: Usnea czy Bryoria o walorach lichenologicznych miasta Ciechanowca i okolic ¶wiadczyæ mo¿e obecno¶æ gatunków umieszczonych na ,,Czerwonej li¶cie porostów wymar³ych i zagro¿onych w Polsce'' oraz taksonów objêtych ochron± gatunkow±.
Eksperymentalna reintrodukcja saproksylicznych skoczogonków (Collembola) STRESZCZENIE Badania nad reintrodukcj± saproksylicznych skoczogonków (Collembola) prowadzone by³y w Wigierskim Parku Narodowym. W 2015 r. przewieziono fragmenty k³ód matecznych z powierzchni o bogatej faunie na powierzchnie wymagaj±ce renaturyzacji. Rozlokowano je wraz z fragmentami k³ód miejscowych tak, aby utworzy³y stosy. W 2019 r. z 19 stanowisk pobierano próby z: k³ody matecznej w stosie, k³ód miejscowych w stosie, k³ód i ga³êzi znajduj±cych siê w odleg³o¶ci do 5 m od stosu, oraz od 5 do 10 m od stosu. Sukces eksperymentu okre¶lono jako umiarkowany. ¦wiadczy³ o tym stosunek liczby stanowisk, na których wiêkszo¶æ saproksylicznych gatunków Collembola skolonizowa³a martwe drewno poza stosem (6), do liczby stanowisk, na których saproksyliczne gatunki Collembola zdo³a³y skolonizowaæ g³ównie k³ody miejscowe w stosie (9) oraz stanowisk, na których do migracji poza k³odê mateczn± w ogóle nie dosz³o (4). ¦wiadczy³a o tym tak¿e malej±ca wraz z oddalaniem siê od k³ody matecznej warto¶æ takich parametrów jak liczebno¶æ i frekwencja saproksylicznych gatunków skoczogonków. Konkluzjê wzmacnia³ fakt, ¿e w¶ród gatunków, którym uda³o siê skolonizowaæ martwe drewno poza stosem dominowa³y saproksylofile (5 gat.), a nie saproksylobionty (2 gat.). Bior±c pod uwagê krótki (4-letni) horyzont czasowy eksperymentu oraz ponadprzeciêtnie ciep³y i suchy klimat panuj±cy w tym okresie, skuteczno¶æ testowanej metody renaturyzacji oceniono umiarkowanie pozytywnie. W konsekwencji uznano, ¿e zastosowanie jej w praktyce mo¿e daæ dobre efekty, szczególnie w rozleg³ych, silnie odkszta³conych drzewostanach.
Wa¿ki (Odonata) Ojcowskiego Parku Narodowego STRESZCZENIE W latach 2017-2019 badano faunê wa¿ek w Ojcowskim Parku Narodowym (Polska po³udniowa). Ten niewielki park (2145.62 ha) chroni przyrodê Wy¿yn Polskich. Jego osie g³ówne stanowi± doliny dwóch potoków (Pr±dnika i S±spówki), a wód stoj±cych jest niewiele i s± one niemal wy³±cznie sztuczne. Jeden z potoków (Pr±dnik) jest w du¿ej czê¶ci swego biegu obci±¿ony dop³ywami z trzech oczyszczalni ¶cieków. Prace objê³y 52 stanowiska, z których 43 badano systematycznie, i stwierdzono 40 gatunków wa¿ek. Najbardziej rozpowszechnione by³y Aeshna cyanea i Libellula depressa, z gatunków z Czerwonych list i chronionych stwierdzono tylko: Ophiogomphus cecilia, Orthetrum coerulescens i Sympetrum depressiusculum. Autorzy omawiaj± wystêpowanie tych gatunków i faunê poszczególnych siedlisk wodnych (¼róde³, potoków, stawów rybnych, drobnych zbiorników) oraz dyskutuj± je na tle fragmentarycznych danych historycznych. Odonatofauna parku by³a niezbyt bogata na tle innych parków narodowych Polski, cechowa³y j± te¿ niskie liczebno¶ci wa¿ek i bardzo ma³e liczby gatunków notowanych na wiêkszo¶ci stanowisk (¶rednio 3,3) – przy czym na 28,8% stanowisk w ogóle nie stwierdzono wa¿ek a na a¿ 48,1% nie wykazano ¿adnego gatunku autochtonicznego lub prawdopodobnie autochtonicznego. Wystêpowanie wa¿ek w ¼ród³ach by³o skrajnie rzadkie i nieliczne, tak¿e fauna potoków by³a uboga, do tego w Pr±dniku by³a ona wyra¼nie zdegradowana przez dop³ywy ¶cieków. Nieliczne centra ró¿norodno¶ci wa¿ek stanowi³y: dwa stawy, dwa sztuczne drobne zbiorniki le¿±ce w terenie otwartym i jeden staw bobrowy. Gdyby nie wody sztuczne, fauna parku by³aby prawdopodobnie ubo¿sza o co najmniej po³owê gatunków. W oparciu o zebrane dane oceniono Ojcowski PN jako obszar maj±cy niewielkie i lokalne znaczenie dla ochrony wa¿ek, z faun± niezbyt bogat± i zaskakuj±co silnie przekszta³con±.
Mrówki le¶ne z podrodzaju Formica s. str. (Hymenoptera: Formicidae) STRESZCZENIE Mrówki le¶ne (podrodzaj Formica s. str.) wystêpuj± powszechnie w lasach ró¿nego typu w Polsce. Do tej pory nie by³o ¿adnych informacji o mrówkach z Drawieñskiego Parku Narodowego (NW Polska). W 2018 r. znaleziono 688 aktywnych mrowisk. Kopce zosta³y zmierzone, a ich otoczenie opisane: ogólny rodzaj ¶rodowiska, stopieñ zacienienia, obecno¶æ krzewów, kierunek otwartej przestrzeni. Najwiêcej mrowisk nale¿a³o do F. polyctena (88,5%), a mniej do F. rufa (9,6%) i F. pratensis (mniej ni¿ 2%). Procent porzuconych kopców wynosi³ 10,5%. Ogólne zagêszczenie zasiedlonych mrowisk wynosi³o 0,06 na ha, lecz wynik ten jest prawdopodobnie wy¿szy. ¦rednie wymiary mrowisk wynios³y dla F. polyctena 86,93 cm ¶rednicy i 30,07 cm wysoko¶ci, dla F. rufa odpowiednio 93,11 i 28,18 cm, a dla F. pratensis 71,92 i 17,69 cm. Istnieje zwi±zek miêdzy ¶rednic± i wysoko¶ci± kopców. Dla wszystkich gatunków rosn±ca linia trendu jest wyra¼nie zaznaczona na wykresach. Wszystkie gatunki preferuj± po³udniowe kierunki wystawy kopców. F. polyctena jest gatunkiem najlepiej toleruj±cym cieñ w przeciwieñstwie do F. pratensis. Najczê¶ciej zasiedlanym ¶rodowiskiem jest bór ¶wie¿y i mieszany z sosn± zwyczajn± (Pinus sylvestris).
Kronika
Rys historyczny biblioteki naukowej Bia³owieskiego Parku Narodowego STRESZCZENIE Bibliotekê naukow± w Bia³owie¿y zainicjowa³ prof. Józef Paczoski w pocz±tku 1924 roku – nadle¶niczy Nadle¶nictwa Rezerwat, które w 1932 roku zosta³o przekszta³cone w Park Narodowy w Bia³owie¿y. Ukierunkowa³ on zakres tematyczny zbiorów i wyodrêbni³ specjalny dzia³ po¶wiêcony Puszczy Bia³owieskiej. Biblioteka zosta³a powi±zana z muzeum przyrodniczym, dzia³aj±cym przy Parku. W 1929 roku bibliotekê obj±³ nastêpca Paczoskiego – in¿. Jan Jerzy Karpiñski, który równie¿ systematycznie powiêksza³ jej zbiory. W 1939 roku biblioteka mia³a na stanie 1350 pozycji. Okres II wojny ¶wiatowej obszed³ siê z zasobami bibliotecznymi ³askawie. W marcu 1945 roku utworzono Filiê Instytutu Badawczego Le¶nictwa w Bia³owie¿y, któr± po³±czono z Parkiem Narodowym. Po oddzieleniu siê w pocz±tku lipca 1950 roku Filii IBL od Parku, zbiory biblioteki przesz³y w ca³o¶ci do IBL. Z pocz±tkiem 1955 roku BPN zacz±³ ponownie gromadziæ w³asne zbiory. Biblioteka znów zosta³a powi±zana z muzeum. W 1960 roku ksiêgozbiór liczy³ ju¿ 633 egzemplarze. W kwietniu 1960 roku opiekunem biblioteki zosta³ mgr in¿. Czes³aw Oko³ów, pracuj±cy przez wiele lat jako kustosz muzeum, pó¼niej kierownik pracowni naukowej, zastêpca dyrektora i dyrektor BPN. Mia³ on decyduj±cy wp³yw na rozwój i kszta³t podleg³ej mu placówki. Biblioteka gromadzi³a g³ównie publikacje dotycz±ce Puszczy Bia³owieskiej, tak¿e wa¿niejsze pozycje z zakresu ochrony przyrody oraz ró¿nych dzia³ów nauk przyrodniczych i le¶nych. W styczniu 1969 roku zbiory zosta³y podzielone na dwa dzia³y: wydawnictw zwartych i czasopism. W latach 1972-1983 biblioteka mie¶ci³a siê w podziemiach nowego budynku Muzeum Przyrodniczo-Le¶nego BPN, w bardzo niekorzystnych warunkach. W 1984 roku zbiory zosta³y przeniesione do zabytkowej bramy pa³acowej, a w 1991 roku trafi³y do Domu Marsza³kowskiego, gdzie pozostaj± do chwili obecnej. Zbiory s± stale powiêkszane, choæ bardzo skromny bud¿et wydzielany bibliotece nie pozwala na zakup wszystkich istotnych pozycji pojawiaj±cych siê na rynku ksiêgarskim. Czê¶æ ksi±¿ek i czasopism biblioteka otrzymuje w drodze wymiany. Biblioteka BPN posiada równie¿ bogate zbiory widokówek, zdjêæ, rycin, map, plakatów, odznak i plakietek turystycznych, kaset video, p³yt CD i DVD. Od 1 listopada 2007 roku bibliotek± kieruje mgr Agnieszka Stankiewicz. Biblioteka dysponuje obecnie oko³o 12,4 tys. pozycjami w dziale wydawnictw zwartych i oko³o 4,2 tys. pozycjami w dziale czasopism. |
