Po zakończeniu działań wojennych, w 1919 r. do Puszczy Białowieskiej wysłana została ekspedycja naukowców pod
przewodnictwem prof. Władysława Szafera. Początkowo w poszukiwaniu żubrów,
których jednak nie znaleziono, ponieważ podczas I wojny światowej zostały
wystrzelane przez wojska niemieckie i kłusowników. Pomimo, iż wolno żyjących
żubrów nie odnaleziono, uwagę naukowców zwrócił unikatowy ekosystem leśny - las
naturalny o charakterze pierwotnym. 29 grudnia 1921 r. na konferencji w
Departamencie Leśnictwa, Ministerstwa Rolnictwa i Dóbr Państwowych w Warszawie,
na części obecnego obszaru Parku oraz w innych fragmentach Puszczy
Białowieskiej, poczynione przez naukowców wysiłki przyniosły efekt w postaci
decyzji o powołaniu pięciu rezerwatów przyrody, z których dwa obecnie tworzą serce Białowieskiego Parku
Narodowego, jakim jest Rezerwat Ścisły:
1. Rezerwat ścisły położony w Nadleśnictwie Browskim, składający się z oddziałów 258, 288, 289, 318, 319, 344 i 345.
2. Rezerwat ścisły sosnowy, położony w Nadleśnictwie Królewskim, w oddziałach 814 i 836.
3. Rezerwat ścisły jodłowy w Cisówce w oddziale 561.
4. Rezerwat częściowy w Nadleśnictwie Browskim z drzewostanów położonych na północ od polany
Białowieskiej, graniczący od północy z rzeką Hwoźną, przechodzący na zachód za
rzekę Narewkę do Nadleśnictwa Hajnowskiego, obejmując oddziały 221 i 253
(uroczysko Zamczysko); na wschodzie graniczy z rezerwatem ścisłym nr 1.
5. Rezerwat częściowy, biegnący pasem wzdłuż szosy z Białowieży do Zwierzyńca, szerokości 500 m z obu stron.
W 1924 r. dwa z rezerwatów dały specjalną jednostkę o nazwie „Nadleśnictwo Rezerwat". W 1932 r. „Nadleśnictwo
Rezerwat" zostało przekształcone w „Park Narodowy w Białowieży". W 1947 r.
jednostkę restytuowano jako Białowieski Park Narodowy i pod tą nazwą
funkcjonuje do dziś.
Podstawą prawną była ustawa o ochronie przyrody z dnia 10 marca 1934 r. Pomimo
faktu, że z formalnego punktu widzenia tę datę należy uważać za początek
funkcjonowania parku narodowego, to już wcześniejsze struktury administracyjne
-rezerwaty przyrody utworzone w 1921 r., Nadleśnictwo Rezerwat utworzone w 1924
r. i Park Narodowy w Białowieży utworzony w 1932 r., realizowały ochronę
środowiska przyrodniczego ze ścisłym reżimem ochronnym, jakim charakteryzuje
park narodowy.
Służba Parku Narodowego realizuje współcześnie
zadania Białowieskiego Parku Narodowego: nadrzędne, jakim jest ochrona
unikalnej już w skali świata przyrody, ale także odpowiedzialne udostępnianie
walorów przyrodniczych Parku dla zwiedzających i powiązana z nim działalność
edukacyjna i naukowa. Wyjątkowa bioróżnorodność oraz niebywały już współcześnie
charakter pradawnej Puszczy, wraz z jej skarbami przyrodniczymi, historycznymi
i kulturowymi, stanowią kruchy i delikatny element naszego wspólnego dziedzictwa.
Dziedzictwa, które otrzymaliśmy od tych, którzy w przeszłości dali świadectwo
walki o jego zachowanie i które i my staramy się zachować, aby obdarzyć nim
naszych potomnych. Przypadająca w tym roku setna rocznica ochrony
przyrody Parku jest powodem do dumy i do podkreślenia faktu, iż to wyjątkowe
dziedzictwo przyrodnicze, za które wszyscy jesteśmy odpowiedzialni. Zarówno
Pracownicy Parku, jak mieszkańcy regionu i kraju - wszyscy ci, dla których
bogactwo przyrodnicze Białowieskiego Parku Narodowego stanowi niematerialne
dziedzictwo ludzkości.
21 grudnia 2021 r. w Ministerstwie
Klimatu i Środowiska odbyła się inauguracja obchodów 100-lecia istnienia
Białowieskiego Parku Narodowego. W wydarzeniu transmitowanym online udział
wzięli: Małgorzata Golińska - Sekretarz Stanu, Główny Konserwator Przyrody,
Michał Krzysiak - Dyrektor Białowieskiego Parku Narodowego oraz członkowie Rady
Naukowej Białowieskiego Parku Narodowego.
29 grudnia 2021 r., w dniu
100 urodzin Białowieskiego Parku Narodowego, Pracownicy Służby Parku stawili
się do pracy w mundurach wyjściowych, aby symbolicznie uczcić ten uroczysty
dzień.
Fot. Białowieski Park Narodowy, Ministerstwo Klimatu i Środowiska