Materia³y do flory mszaków i bioty porostów
Kampinoskiego Parku Narodowego – wiatro³omy uroczyska Grabina

STRESZCZENIE

Pomimo, i¿ badania flory mszaków i bioty porostów w Kampinoskim Parku Narodowym prowadzone s± od wielu lat, to rozmieszczenie przedstawicieli tych grup organizmów na tym terenie wci±¿ jest nie do koñca poznane i wymaga kontynuacji prac badawczych. Celem badañ by³a inwentaryzacja mszaków i porostów fragmentu uroczyska Grabina, gdzie w 2017 roku powsta³a powierzchnia wiatro³omowa. W jej obrêbie powsta³y nowe mikrosiedliska naziemne (o charakterze inicjalnym), a tak¿e istotnie zwiêkszy³y siê zasoby martwego drewna. Badania przeprowadzono w latach 2018-2021. Ich wynikiem by³o stwierdzenie obecno¶ci 84 gatunków, w tym 4 w±trobowców, 40 mchów, 39 porostów i jedngo grzyba naporostowego. 11 gatunków podlega ochronie czê¶ciowej, a 5 zosta³o odnotowanych na krajowych czerwonych listach. W obrêbie badanego obiektu odnaleziono równie¿ nowe stanowisko inwazyjnego gatunku mchu – Campylopus introflexus. Najwiêcej gatunków porostów odnotowano na korze ¿ywych drzew, natomiast najwiêcej gatunków mszaków odnotowano na siedliskach naziemnych. Przy drodze po¿arowej prowadz±cej do uroczyska (poza obszarem badañ) odnotowano 5 kolejnych taksonów porostów z rodzaju chrobotek: Cladonia arbuscula subps. mitis, C. cornuta, C. furcata, C. gracilis i C. rangiferina (Cladonia arbuscula subps. mitis i C. rangiferina objête s± ochron± czê¶ciow±).

Specyfika muraw kserotermicznych
Suwalskiego Parku Krajobrazowego

STRESZCZENIE

Suwalski Park Krajobrazowy cechuje du¿a ró¿norodno¶æ cech geomorfologicznych oraz odmienny od innych regionów Polski klimat. Na obszarze Parku wystêpuje ro¶linno¶æ kserotermiczna, jednak¿e jej fizjonomia oraz sk³ad gatunkowy jest uwa¿any za specyficzny i charakterystyczny tylko dla tego regionu. W porównaniu do po³udniowych muraw niewielki jest udzia³ gatunków charakterystycznych dla Festuco-Brometea, na korzy¶æ gatunków mezofilnych ³±k. Zbiorowiska ro¶linne zakwalifikowano do dwóch zespo³ów Anthyllidi-Trifolietum montani oraz Hieracio pilosellae-Thymetum pulegioidis. Do najczêstszych gatunków muraw nale¿y Achillea millefolium, Agrimonia eupatoria, Agrostis capillaris, Anthyllis vulneraria, Galium verum, Medicago falcata, Pilosella officinarum, Pimpinella saxifraga oraz Thymus pulegioides. Najwiêkszym zagro¿eniem dla tych siedlisk jest zmiana u¿ytkowania oraz fragmentacja siedlisk. Monitoring oraz projekt ochrony muraw uwzglêdniaj±cych ich specyfikê jest niezbêdny dla zachowania tych uk³adów.

Zró¿nicowanie gleb na le¶nych powierzchniach badawczych
Tatrzañskiego Parku Narodowego – czê¶æ wschodnia

STRESZCZENIE

W 2021 r. przeprowadzono badania gleboznawcze na le¶nych powierzchniach badawczych rozmieszczonych w regularnej siatce 500x500 m we wschodniej czê¶ci Tatrzañskiego Parku Narodowego (TPN), co uzupe³nia wcze¶niej przeprowadzone badania w czê¶ci zachodniej. Wyniki potwierdzi³y specyfikê pokrywy glebowej tego obszaru wynikaj±c± z nieco odmiennego kszta³towania siê czynników glebotwórczych, w tym zw³aszcza zró¿nicowania ska³ macierzystych. We wschodniej czê¶ci TPN znacznie mniejszy by³ udzia³ gleb wykszta³conych ze ska³ wêglanowych (rêdzin) oraz mniejszy udzia³ gleb brunatnoziemnych, natomiast wiêkszy by³ udzia³ gleb bielicoziemnych, mad oraz gleb glejowych w porównaniu z czê¶ci± zachodni±. Podobnie jak w czê¶ci zachodniej wykazano bardzo du¿e zró¿nicowanie gleb i warunków siedliskowych, które one kszta³tuj±. Badane gleby wyra¼nie ró¿nicowa³y siê pod wzglêdem w³a¶ciwo¶ci chemicznych ze wzglêdu na obecno¶æ lub brak wêglanów, natomiast niezale¿nie od pod³o¿a na ogó³ wykazywa³y takie specyficzne cechy wysokogórskie jak du¿a zawarto¶æ s³abo przeobra¿onej materii organicznej, p³ytki profil oraz du¿a zawarto¶æ od³amków ska³.

Stan poznania ¿±d³ówek (Hymenoptera, Aculeata)
Przedborskiego Parku Krajobrazowego

STRESZCZENIE

W pracy podano niepublikowane dane o nowych gatunkach i stanowiskach ¿±d³ówek w Przedborskim Parku Krajobrazowym. Stwierdzono 89 gatunków nowych dla Parku. Liczba znanych Aculeata wzros³a do 215 gatunków (20,1% fauny krajowej). W zgrupowaniu ¿±d³ówek Parku 40 gatunków (18,6%) ma status zagro¿onych wyginiêciem. Najwiêcej zagro¿onych taksonów nale¿y do kategorii DD (dane niepe³ne) i VU (gatunki nara¿one). Najwiêksz± liczbê gatunków zagro¿onych stwierdzono w rodzinach Crabronidae (8) i Vespidae (7). Stosunkowo wysoki udzia³ w zgrupowaniu ¿±d³ówek Parku gatunków zagro¿onych wskazuje na potrzebê ochrony ich siedlisk, takich jak: murawy kserotermiczne i napiaskowe, torfowiska, naturalne zespo³y le¶ne bogate w spróchnia³e drewno oraz drewniane zabudowania na terenach wiejskich. Piêtna¶cie gatunków pszczó³ (Apiformes) wystêpuj±cych w PPK, objêtych jest ochron± gatunkow± czê¶ciow±.

O rozmiarach szcze¿ui wielkiej
Anodonta cygnea (Linnaeus, 1758) (Bivalvia: Unionidae)

STRESZCZENIE

Szcze¿uja wielka Anodonta cygnea nale¿y do najwiêkszych bezkrêgowców s³odkowodnych w Polsce, ale danych o jej rozmiarach jest w literaturze stosunkowo ma³o. Prowadz±c w latach 1972-2020 badania nad wystêpowaniem miêczaków s³odkowodnych w ró¿nych ¶rodowiskach w Polsce miêdzy innymi notowali¶my rozmiary znajdowanych ¿ywych A. cygnea i ich pustych muszli. Badaniami objêto w sumie 110 jezior, 22 rzeki, 27 starorzeczy, 4 zbiorniki zaporowe, 5 stawów oraz Zalew Wi¶lany. Obecno¶æ A. cygnea w ró¿nych akwenach notowali¶my stosunkowo czêsto, na przyk³ad w 63% badanych starorzeczy czy w 40% badanych jezior, ale tylko 18% badanych rzek by³o zasiedlonych przez ten gatunek. Udzia³ A. cygnea w¶ród zebranych wszystkich ma³¿y z rodziny Unionidae przewa¿nie by³ bardzo ma³y (poni¿ej 10%), choæ zdarza³y siê sytuacje, ¿e by³ on du¿o wiêkszy. Najwiêksze ¿ywe A. cygnea (d³ugo¶æ maksymalna 160 mm) stwierdzono w nieu¿ytkowanym stawie w okolicach Ka³uszyna. W stawie tym znaleziono te¿ najwiêksz± pust± muszlê A. cygnea d³ugo¶ci 173 mm. Du¿e rozmiary osi±ga³y te¿ ma³¿e znajdowane w starorzeczach. Najwiêkszego osobnika, d³ugo¶ci 155 mm, stwierdzono w jednym ze starorzeczy Bugu. W obrêbie jezior najwiêksze ma³¿e (d³ugo¶æ maksymalna 145 mm) znaleziono w mazurskim jeziorze O¶win. W rzekach A. cygnea osi±ga³a znacznie mniejsze rozmiary (d³ugo¶æ maksymalna 112 mm). Stawy i starorzecza a tak¿e rozleg³e jezioro O¶win to zbiorniki bardzo p³ytkie i zamulone, a takie ¶rodowiska s± preferowane przez podlegaj±c± ochronie gatunkowej i zagro¿on± wyginiêciem A. cygnea.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Hymenaphorura pseudosibirica (Stach, 1954) (Collembola, Onychiuridae) –
– nowy gatunek dla fauny Polski i Pieniñskiego Parku Narodowego

STRESZCZENIE

Hymenaphorura pseudosibirica (Stach, 1954) skoczogonek opisany z jaskini Aggtelek na Wêgrzech, by³ wykazany równie¿ z jaskini Pukevní w Republice Czeskiej (Rusek 1966) i z lasu bukowego w Parku Narodowym S³owacki Kras (Kostúrová, Kováè 2003). W Polsce po raz pierwszy zosta³ znaleziony w buczynie w Pieniñskim Parku Narodowym. Samiec i samica, na zboczu Pañskiej Ska³y (Ryc. 1), miêdzy Ligarkami a Polan± Kosarzyska, eksp. S-E, N49 24 57.9 E20 25 17.6, 720 m n.p.m., Fagetum carpaticum abietosum, ¶ció³ka, 7.09.2018, coll. W.M. Weiner. Liczba szczecin w narz±dzie brzusznym samca jest jak dot±d jedyn± znaczn± ró¿nic± miêdzy okazami z Pienin (oko³o 30 szczecin) a okazami z jaskini Aggtelek (15 szczecin). W zwi±zku z wystêpowaniem w jaskiniach i lasach bukowych gatunek ten powinien byæ zaliczany do troglofili a nie do troglobiontów.