Skład pokarmu żubra europejskiego (Bison bonasus)
w sezonie wegetacyjnym na wybranych obszarach Puszczy Białowieskiej

STRESZCZENIE

Żubr europejski jest to największy ssak w Europie żyjący na lądzie. Jego naturalne środowisko, w którym występuje to rozległe lasy liściaste i mieszane. Duże ssaki roślinożerne kształtują strukturę i różnorodność ekosystemów, przez co spełniają one ważną rolę. Poznanie diety żubrów pozwala na lepsze zbadanie ekologii gatunku, ale może też być wykorzystywane do ochrony roślin i ekosystemów. Celem badań było określenie składu pokarmu żubrów w okresie wegetacyjnym na terenie Puszczy Białowieskiej, poprzez przestawienie udziału gatunków roślin runa leśnego, roślin łąkowych oraz roślin drzewiastych.
Badania przeprowadzono na wybranych obszarach Puszczy Białowieskiej. Stanowiły je nadleśnictwa: Białowieża i Hajnówka, wraz z rezerwatami. Uwzględniono zarówno tereny leśne, jak i otwarte. Terenowe badania prowadzono wiosną (4 kwietnia – 22 czerwca) i latem (23 czerwca – 21 września), w latach 2020 – 2021. Zastosowano metodę, polegającą na założeniu tymczasowych powierzchni badawczych o wymiarach 5 m × 5 m (25 m2), w miejscach, które przedstawiały widoczne ślady żerowania i obecności żubra europejskiego. W ich zasięgu wyodrębniono gatunki roślin, które były przez niego zgryzane. Łącznie na terenie rezerwatów założono 17 powierzchni w ciągu dwóch lat badań. Wiosną wyznaczono ich 11, natomiast latem – 6.
W trakcie badań zarejestrowano 37 gatunków roślin, które były zjadane przez żubra. Wykazano, że jego głównym pokarmem w okresie wegetacyjnym były rośliny zielne oraz trawy i turzyce. Gatunki, które były spożywane w największych ilościach stanowiły: pokrzywa zwyczajna (Urtica dioica), malina właściwa (Rubus idaeus), podagrycznik pospolity (Aegopodium podagraria) oraz jaskier (Ranunculus sp.). Udział procentowy poszczególnych grup roślin występujących w diecie żubra nieznacznie zmienia się w czasie trwania całego okresu wegetacyjnego, z uwagi na sezonowość występowania gatunków roślin w tych grupach, co niesie za sobą też zmianę siedlisk, na których żubry odbywają żer. Większość siedlisk, jakie żubry wybierają do odbywania żeru charakteryzuje wysoka żyzność, m.in. lasowe, które obfitują w pokarm w czasie trwania sezonu wegetacyjnego.

Badania nad motylami (Lepidoptera) w latach 2018 - 2022
w okolicach Bagna Całowanie w Mazowieckim Parku Krajobrazowym

STRESZCZENIE

W rejonie Bagna Całowanie w Mazowieckim Parku Krajobrazowym prowadzono w latach 2018 – 2022 badania mające na celu poznanie fauny motyli na tym terenie. Owady obserwowano na 9 stanowiskach zlokalizowanych na całym obszarze Bagna oraz w okalających je lasach. Na podstawie badań własnych wykazano 301 gatunków, 25 z 62 gatunków podawanych wcześniej w literaturze nie udało się potwierdzić. Obecnie, łączna ilość gatunków wykazanych z obszaru Bagna Całowanie wynosi 326, co stanowi 10% wszystkich motyli Polski. Wśród nich 2 gatunki są nowe dla województwa mazowieckiego, a 264 nie wykazywano dotychczas z rejonu Bagna Całowanie. Największą liczbę gatunków stwierdzono na stanowisku Ścieżka przyrodnicza „13 błota stóp” (160 gatunków) i na stanowisku Wydma Pękatka (153 gatunki). W zebranym materiale na uwagę zasługuje 10 gatunków z „Czerwonej listy zwierząt ginących i zagrożonych w Polsce”, do których należą: Heteropterus morpheus, Iphiclides podalirius, Papilio machaon, Lycaena dispar, Lycaena helle, Phengaris alcon, Phengaris teleius, Apatura ilia, Coenonympha tullia, Spatalia argentina.
Do gatunków rzadko notowanych w skali kraju, nieobjętych żadnymi formami ochrony, należą: Aethes triangulana (Tortricidae); Cyclophora pendularia, Idaea ochrata, Anticollix sparsata (Geometridae); Xylomoia graminea (Noctuidae).

Proponowany rezerwat „Ciesacin” jako ostoja przeplatki aurinii (Euphydryas aurinia)
(ROTTEMBURG, 1775) (Lepidoptera)

STRESZCZENIE

Torfowiska to najcenniejsze, a jednocześnie najbardziej zagrożone siedliska zarówno w Polsce jak i Europie, w tym przed wszystkim torfowiska alkaliczne, typu węglanowego, opisywane w niniejszym artykule. W wyniku działań człowieka, meliorowania terenów, osuszania pod pastwiska i dodatkowo, daleko idących zmian klimatu, takie tereny mogą wkrótce zniknąć z powierzchni ziemi. Proponowany rezerwat „Ciesacin”, znany z wielu opracowań jako Torfowisko „Ciesacin”, leżące w pobliżu miejscowości Garbatówka i Grabniak, w gminie Cyców, w powiecie łęczyńskim, w województwie lubelskim, zasługuje na uwagę zarówno pod kątem flory jak i fauny (kręgowców i bezkręgowców). Podczas gdy zbiorowiska roślinne tego terenu zostały opisane wyczerpująco, faunie, zwłaszcza bezkręgowców, poświęcono do tej pory zbyt mało uwagi.
Od 2020 roku prowadzimy regularne badania odonatofauny, które zaowocowały potwierdzeniem występowania takich chronionych gatunków motyli jak modraszek telejus (Phengaris teleius) i czerwończyk nieparek (Lycaena dispar), oraz odkryciem stabilnej populacji przeplatki aurinii (Euphydryas aurinia), motyla zagrożonego wyginięciem. W roku 2021 i 2022, zaobserwowano imagines w locie godowym i zaloty par. Obserwacje miały miejsce w szczycie pojawu, motyle były obecne w dużej liczbie, żerowały na roślinach nektarodajnych: kukułkach szerokolistnych (Dactylorhiza majalis), jaskrze ostrym (Ranunculus acris), ostrożeniach (Cirsium sp.) i ostach (Carduus sp.). Dostępność bazy pokarmowej dla gąsienic, a więc czarcikęsa łąkowego (Succisa pratensis), jest wystarczająca do przeprowadzenia pełnego cyklu rozwojowego. Obecnie najważniejszą kwestią jest ochrona tych podmokłych siedlisk przed wysychaniem oraz zatrzymanie sukcesji drzew i krzewów poprzez koszenie łąk w odpowiednim czasie. Wprowadzenie ochrony rezerwatowej na Torfowisku „Ciesacin”, z pewnością przyczyni się do zachowania cennych siedlisk dla wielu gatunków roślin i zwierząt.

Zespół Sphagno capillifolii-Empetretum nigri w Tatrzańskim Parku
Narodowym – pomiędzy bażyniskiem a torfowiskiem

STRESZCZENIE

Kępy torfowcowo-płonnikowe tworzą mchy: Sphagnum spp., Polytrichum strictum, którym towarzyszą krzewinki: Vaccinium spp., Empetrum hermaphroditum, oraz rośliny zielne muraw wysokogórskich. Kępy torfowcowo-płonnikowe były przedmiotem badań briologicznych w Tatrzańskim Parku Narodowym, nie zajmowano się natomiast ich przynależnością fitosocjologiczną. W 2022 r. ww. fitocenozy zostały zmapowane w dokumentowan zestawem 24 zdjęć fitosocjologicznych (Tab. 1). Opisane płaty roślinności zostały zaklasyfikowane do zespołu Sphagno capillifolii-Empetretum nigri BĚLOHLÁVKOVÁ 2006, podzespołu Sphagno capillifolii-Empetretum nigri luzuletosum alpinopilosae BĚLOHLÁVKOVÁ 2006. Zespół tworzą gatunki mchów charakterystyczne dla torfowisk wysokich oraz rośliny naczyniowe charakterystyczne dla bażynowisk. Zespoł Sphagno capillifolii-Empetretum nigri występuje głównie w piętrze subalpejskim i alpejskim, rzadziej w reglu górnym.

NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE

Mchy i wątrobowce rezerwatu Gałków [Polska środkowa]

STRESZCZENIE

Rezerwat Gałków został utworzony w celu ochrony fragmentów naturalnego lasu bukowego z udziałem jodły. Cały obiekt zajmują ekosystemy leśne, głównie kwaśna buczyna niżowa Luzulo pilosae – Fagetum i żyzna buczyna niżowa Galio odorati – Fagetum. Celem badań było scharakteryzowanie aktualnej brioflory rezerwatu Gałków ze wskazaniem gatunków chronionych i zagrożonych występujących w obiekcie. Badania terenowe przeprowadzono w 2020 r. W trakcie badań odnotowano 5 gatunków wątrobowców oraz 43 gatunki i jedną odmianę mchów (łącznie 49 taksonów). W muskoflorze rezerwatu Gałków stwierdzono występowanie 7. gatunków podlegających ochronie częściowej oraz trzy gatunki narażone na wyginięcie (kat. V) tj. Orthotrichum striatum, Ulota crispa and Ulota bruchii. Na poszczególnych typach siedlisk stwierdzono następująca liczbę taksonów: na epiksylicznych – 30, na epifitycznych – 26, na epigeicznych – 16, na epilitycznych – 5. Do interesujących składników flory rezerwatu Gałków należą dwa ekspansywne gatunki mchów tj. Dicranoweisia cirrata oraz Orthodicranum tauricum. Liczba gatunków mchów i wątrobowców stwierdzonych w rezerwacie Gałków jest dość duża, uwzględniając niewielkie zróżnicowanie szaty roślinnej oraz powierzchnię badanego obiektu. Czynnikami, które w tym przypadku sprzyjają mszakom może być wiek drzewostanów i obecność zróżnicowanych frakcji martwego drewna.