Rozród Drukuj
 

Dzikie prze¿uwacze w warunkach klimatu umiarkowanego przejawiaj± sezonowo¶æ rozrodu. Cielêta rodz± siê w sezonie najbardziej sprzyjaj±cym ich rozwojowi, to jest na wiosnê. Na zachowanie sezonowo¶ci rozrodu oprócz mechanizmów fizjologicznych, takich jak d³ugo¶æ ci±¿y, maj± wp³yw mechanizmy wewn±trzpopulacyjne, na przyk³ad separacja obu p³ci poza sezonem rui. Byki nie prowadz± stad ¿ubrów, co jest zreszt± zrozumia³e, gdy¿ ich obecno¶æ w grupach jest okresowa.

Samce zaczynaj± dojrzewaæ p³ciowo w 3 roku ¿ycia, a w wieku 4 lat s± ju¿ w pe³ni dojrza³e. M³ode byki z wolnych populacji, w wieku 4 - 6 lat, nie s± dopuszczane do rozrodu przez starsze samce. Okres intensywnej aktywno¶ci seksualnej byków jest stosunkowo krótki, zaczyna siê w wieku 6 lat, a koñczy siê na ogó³ w wieku 12 lat. Stare byki z regu³y musz± ustêpowaæ m³odszym rywalom, a udzia³ ich w rozrodzie jest ograniczony.
Okres godowy u ¿ubrów, zwany tak¿e rujowym, przypada na sierpieñ i wrzesieñ. Wówczas w stadach ¿ubrzyc i m³odzie¿y (w grupach mieszanych) pojawiaj± siê doros³e byki. Ich obecno¶æ w poszczególnych grupach nie jest sta³a. Byki zmieniaj± grupy w poszukiwaniu krów bêd±cych w rui. Takie zmiany s± korzystne, bo prowadz± do zwiêkszenia zró¿nicowania genetycznego populacji. Samce nie rycz±, a jedynie wydaj± cichy, lecz d¼wiêczny g³os zwany chruczeniem. W stadzie mo¿e byæ jeden doros³y samiec, ale nie jest to regu³±, czêsto mo¿na obserwowaæ w grupach potê¿ne sylwetki dwóch, a nawet wiêcej byków. W du¿ych stadach mo¿e byæ jednocze¶nie kilka ¿ubrzyc w rui. Byk asystuje krowie w rui tworz±c z ni± parê i nie odstêpuje jej przez okres 2 - 3 dni. Byki zajête swoimi partnerkami nie maj± czasu ani ochoty do walki, tylko od czasu do czasu przepêdzaj± m³ode byki, je¶li te zbli¿± siê zanadto. Walki byków w okresie godowym u ¿ubrów bytuj±cych na swobodzie nie s± obserwowane zbyt czêsto, s³absze byki ustêpuj± bez walki samcom dominuj±cym. Dopiero dwaj rywale o wyrównanej sile mog± stoczyæ walkê.

Czêsto przed walk± demonstruj± swoj± si³ê ³ami±c lub wyrywaj±c m³ode ¶wierki, rozgrzebuj±c przednimi racicami ziemiê, oddaj± mocz i tarzaj± siê. Je¶li te rytualne czynno¶ci nie robi± na rywalu wra¿enia dochodzi do gwa³townego starcia i przepychania siê z nisko opuszczonymi ³bami. Wówczas to widaæ ogromn± si³ê i zwinno¶æ tych olbrzymów. Walce takiej towarzyszy tylko trzask ³amanych m³odych drzewek i sapanie. Powalenie rywala lub zadanie ciosu w bok cia³a mo¿e skoñczyæ siê powa¿nym zranieniem. W miejscu walki na skutek wzajemnego przepychania siê byków runo zostaje zniszczone, a charakterystyczny pi¿mowy zapach ¿ubrów utrzymuje siê w powietrzu przez pewien czas. Rywale kompletnie wyczerpani walk± d³ugo odpoczywaj±.

Krowy dojrzewaj± p³ciowo najczê¶ciej w trzecim roku ¿ycia, a pierwsze cielê rodz± w czwartym roku ¿ycia. W stadzie wolnym oko³o 20% samic rodzi pierwsze cielê w trzecim roku ¿ycia, a czêsto dopiero w 5 i 6 roku. Samice mog± rodziæ cielêta do koñca ¿ycia, ale przyjmuje siê jako górn± granicê rozrodu krów z wolnych populacji - 20 lat. Na ogó³ samice ¿ubra rodz± cielêta co drugi rok. Ci±¿a u ¿ubrzycy trwa o ¶rednio 264 dni (254-277). Okres wycieleñ trwa w stadzie wolnym od maja do lipca, cho­cia¿ zdarzaj± siê pó¼ne porody (sierpieñ – pa¼dziernik). Stosunko­wo ma³y p³ód sprawia, ¿e nawet do¶wiadczonym hodowcom trudno okre¶liæ, czy ¿ubrzyca jest ciê¿arna. Kilka godzin przed porodem ¿ubrzyca staje siê niespokojna. Krowa na czas porodu opuszcza stado i powraca do niego z cielêciem dopiero po kilku dniach. Komplikacje porodowe zdarzaj± siê bar­dzo rzadko, znacznie czê¶ciej u ¿ubrzyc ¿yj±cych w niewoli. ¯ubrzyca rodzi jedno cielê, porody bli¼niacze s± rzadkie. Pomimo, i¿ w latach 1957-2014 urodzi³o siê w bia³owieskiej populacji 2190 ciel±t, nigdy nie obserwowano bli¼ni±t. Po urodzeniu ¿ubrzyca pracowicie wylizuje cielê, które po oko³o 30 minutach jest w stanie siê podnie¶æ, a po dalszych 30 min. notuje siê pierwsze próby ssania. W tym czasie lepiej omijaæ ¿ubrzycê z cielêciem z daleka, poniewa¿ w obawie o swojego potomka mo¿e ona zaatakowaæ intruza. Na szczê¶cie ¿ubrzycê ¿yj±ce na swobodzie na poród wybieraj± odludne miejsca. Cielê jest karmione przez ca³y rok, ale je¶li krowa nie urodzi nowego cielêcia to ubieg³oroczne potomstwo mo¿e jeszcze czasami ssaæ matkê. Czasami obserwuje siê równoczesne ssanie matki przez nowo urodzone i ubieg³oroczne cielê. Zwi±zek matki z cielêciem koñczy siê w drugim roku ¿ycia.

przy_plocie
W rezerwatach doros³e byki ze swoimi stadami przebywaj±
w oddzielnych zagrodach.
Po wy³amaniu p³otu czêsto dochodzi do walki,
czasem koñcz±cej siê zranieniem, a nawet ¶mierci± rywala.
Fot. Z. Krasiñski


 
  • Polish
  • English
home