Bialowieski Park Narodowy - Żubr puszcz imperator

Żubr puszcz imperator

RODZAJ BISON

Do rodzaju Bison należą duże, masywne zwierzęta, niegdyś zasiedlające dwa kontynenty: Europę i Amerykę Północną. Rodzaj ten jest reprezentowany obecnie przez dwa gatunki - europejskiego żubra Bison bonasus i północno-amerykańskiego bizona Bison bison.
W obrębie obu gatunków wyróżniamy po dwa podgatunki. W warunkach bezdrzewnej prerii wykształcił się bizon preriowy Bison bison bison, natomiast w lesistych obszarach dzisiejszej północnej części Kanady zamieszkiwał bizon leśny Bison bison athabascae.

Rozległe północnoamerykańskie prerie przemierzały niezliczone stada bizonów. Jeszcze na początku XIX wieku szacowano ich liczebność na około 40 mln. Niespotykana w historii rzeź tych zwierząt doprowadziła do zagłady wielkich stad. Już pod koniec XIX wieku (1895 r.) liczebność bizonów zmalała do zaledwie 800 sztuk. Dalszej zagładzie zapobiegło wzięcie bizonów pod ochronę.

Puszcz imperator.
Fot. J. Walencik

Obecnie liczebność tych zwierząt szacowana jest na 500 000 osobników. Oprócz stad będących pod opieką państwa, na przykład w Parku Narodowym Yellowstone czy National Bison Range w Montanie, liczne bizony trzymane są przez prywatnych hodowców wyłącznie w celach komercyjnych.

Odmiennie kształtowały się losy bizona leśnego zamieszkującego ogromne i niedostępne obszary północnej Kanady. Na tereny te na początku XX wieku przetransportowano ponad 6000 bizonów preriowych, co doprowadziło do wymieszania się obu podgatunków. Obecnie nie ma pewności, czy bizon leśny zachował się w czystej formie.

U żubrów występowały także dwa podgatunki - żubr nizinny, zwany także białowieskim Bison bonasus bonasus i żubr kaukaski, górski Bison bonasus caucasicus. Żubry kaukaskie nie dotrwały do naszych czasów. Ostatni żubr tego podgatunku zginął na Kaukazie w 1927 r. Ocalał tylko jeden osobnik (KAUKASUS) wywieziony z Kaukazu do Niemiec w 1908 r. Ten roczny byczek trafił do prywatnego zwierzyńca w Boitzenburgu w Niemczech. Przeżył on w niewoli 18 lat.

W tym czasie w ogrodach zoologicznych i zwierzyńcach trzymane były także żubry nizinne wywodzące się z Puszczy Białowieskiej. Z samicami tego podgatunku KAUKASUS dał potomstwo będące mieszańcami żubra nizinnego i kaukaskiego, zaliczone do nizinno-kaukaskiej linii (są to żubry czystej krwi). Zwierzęta te w Polsce są hodowane oddzielnie i bytują tylko w Bieszczadach. Domieszka krwi żubra kaukaskiego u współcześnie hodowanych żubrów jest nieznaczna i nie różnią się one wyglądem od żubrów nizinnych.
Współcześnie w kilku pasmach rozległego masywu Kaukazu zlokalizowane są wolne stada żubrów nizinno-kaukaskich. Niestabilna sytuacja polityczna w tym regionie spowodowała drastyczne obniżenie liczebności największej populacji w Cejskim Zapoviedniku na terenie Północnej Osetii. Całkowitej zagładzie uległa wolna populacja w Czeczenii. Niekorzystnym dla przyszłości wolnych populacji żubrów w tym regionie jest również fakt, że w historycznym areale żubra kaukaskiego (Kaukaski Rezerwat Biosfery) bytują mieszańce żubra z bizonem, które oczywiście nie są ujmowane w światowym rejestrze żubrów. Na początku naszego tysiąclecia żubry nizinne występowały powszechnie w rozległych lasach pokrywających ówczesną Europę i stanowiły wysoko ceniony łup myśliwski. W wiekach średnich, w niektórych krajach europejskich, między innymi w Polsce i Niemczech, polowanie na żubry było królewskim przywilejem. W Polsce o ochronie żubra mówi się po raz pierwszy w Statutach Litewskich (XVI w.), a Zygmunt August ogłosił dekret grożący karą śmierci tym, którzy odważyliby się ubić żubra bez zezwolenia królewskiego. Mimo tego liczebność żubrów malała i zawężał się ich obszar bytowania. Przyczyny tego należy upatrywać w kurczeniu się obszaru lasów mieszanych i liściastych - ostoi żubrów.

Tekst "Żubr Puszcz Imperator" opracowano na podstawie publikacji:
Krasiński Z. A. 2005. Żubr Puszcz Imperator. Wydawnictwo BPN, Białowieża: 1-24, aktualizowany.