Bialowieski Park Narodowy - Podsumowanie XV Wystawy Grzybów Puszczy Białowieskiej

Podsumowanie XV Wystawy Grzybów Puszczy Białowieskiej

W dniach od 19 do 21 września 2009 roku w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej Białowieskiego Parku Narodowego miała miejsce XV Jubileuszowa Wystawa Grzybów Puszczy Białowieskiej. Wernisaż poprzedziły wykłady w Sali Konferencyjnej Muzeum Przyrodniczo-Leśnego BPN.
    Jako pierwszy wystąpił dr inż. Czesław Okołów przybliżając historię Wystaw Grzybów, zapoczątkowanych w 1993 roku w starym budynku Muzeum z inicjatywy dr Pawła Michalewicza – ówczesnego kustosza Muzeum w białoruskiej części parku narodowego „Bieławieżskaja Puszcza”. Kolejna wystawa, po dwuletniej przerwie, odbyła się w 1996 roku już w Ośrodku Edukacji Przyrodniczej im. J. J. Karpińskiego, a opiekę merytoryczną na nią objęła Pani prof. dr hab. Anna Bujakiewicz z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu.
    Drugim prelegentem sesji wykładowej była dr Anna Kujawa ze Stacji Terenowej Środowiska Rolnego i Leśnego PAN w Turwi, która zaprezentowała stan zbadania grzybów wielkoowocnikowych Puszczy Białowieskiej. Okazuje się, że Puszcza Białowieska jest wciąż „białą plamą mikologiczną”, z której co roku notowane są nowe stanowiska rzadkich, czy zagrożonych gatunków.
    Jako trzeci wystąpił prof. dr hab. Wiesław Mułenko z Zakładu Botaniki i Mykologii UMCS w Lublinie z prezentacją: Program „CRYPTO” – nowoczesność z przeszłości. Opowiedział o wynikach tajemniczo brzmiącego programu biologicznego, prowadzonego na powierzchni badawczej w oddziale 256 obszaru ochrony ścisłej Białowieskiego Parku Narodowego.
    Po skończonych wykładach ok. godziny 12.00 nastąpiło uroczyste otwarcie tegorocznej Wystawy Grzybów Puszczy Białowieskiej na tarasie Ośrodka Edukacji Przyrodniczej, którego dokonał, w zastępstwie Dyrektora BPN, były, wieloletni Dyrektor – dr inż. Cz. Okołów.
    Uroczysty moment podkreślił występ poetycki „Kolory rudej jesieni” w wykonaniu młodzieży z koła teatralnego, działającego pod opieką Pani mgr Elżbiety Laprus przy Białowieskim Ośrodku Kultury.
    Tegoroczna ekspozycja liczyła 266 gatunków grzybów wielkoowocnikowych, a powstała dzięki zaangażowaniu grona mikologicznego w osobach: dr Anny Kujawy (Stacja Terenowa Środowiska Rolnego i Leśnego PAN w Turwi), dr Andrzeja Szczepkowskiego (Zakład Mikologii i Fitopatologii Leśnej Wydziału Leśnego SGGW w Warszawie), mgr Dariusza Karasińskiego (Zakład Mikologii, Instytut Botaniki PAN w Krakowie), dr Błażeja Gierczyka (Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu) oraz z pomocą Pani mgr inż. Grażyny Domian (RDOŚ Szczecin, Wydział Spraw Terenowych II w Gryfinie). W dwudniowym zbiorze grzybów do wystawy, oprócz mikologów, jak co roku pomagali niezawodni Uczniowie Zespołu Szkół Leśnych im. Leśników Polskich w Białowieży.
    Grzyby na wystawie były prezentowane w kilku grupach tematycznych: gatunki jadalne, niejadalne, trujące, gatunki nadrzewne.
    Emocje wzbudzały, jak zawsze, gatunki jadalne o nietypowych owocnikach np. lejkowiec dęty, borowik ponury – nazywany błędnie borowikiem szatańskim, czy dwa gatunki jadalnych muchomorów: czerwieniejący i rdzawobrązowy, z 7 gatunków prezentowanych na ekspozycji. Warto wiedzieć, że jadalny łuskwiak zmienny prezentowany w dziale grzybów jadalnych jest gatunkiem pozyskiwanym na skalę handlową w Niemczech, muchomor czerwieniejący dopuszczony jest do obrotu handlowego w Czechach i Słowacji, zaś mleczaj wełnianka po ukiszeniu jest jedzony w Rosji. O tych i wielu innych ciekawostkach można było się dowiedzieć od specjalistów-mikologów, którzy dzielili się wiedzą o grzybach z Gośćmi Wystawy.
    Zapach grzybów nie zawsze musi być „grzybowy”. Wystarczyło pochylić się nad odpowiednim gatunkiem, aby poczuć ostry zapach siarki od trującej gąski siarkowej, z wyglądu przypominającej gąskę zielonkę, czy nad mleczajem kamforowym, o przyjemnym zapachu przyprawy maggi. Różnie odbierany jest „śledziopodobny” zapach miesichówki ogórkowonnej. Przykładów można by mnożyć bez liku, ale najlepiej już teraz zrobić rezerwację na 3 weekend września w 2010 roku i przekonać się osobiście.
    Oko można było nacieszyć też rozmaitością grzybów związanych z martwym drewnem i zobaczyć takie osobliwości, jak znany tylko z Puszczy Białowieskiej: czyreń ciemnordzawy, ciemnoskórnik północny, widłoszczetkę północną, czy nowe dla Puszczy gatunki – płaszczka gruzełkowatego, wielozarodniczkę kolczastą.
    Charakterystycznym grzybem nadrzewnym jest chlorówka drobna, która przez wydzielanie enzymów do drewna obserwowana jest jako jego lazurowe zabarwienie. Kruchomięsak ciemniejący przebarwia się, ciemnieje przy uciśnięciu owocnika, niszczyca pachnąca występująca na pniakach świerkowych roztacza przyjemną woń miodowo-anyżową. Charakterystyczny zapach, choć trudny do nazwania posiada jamkówka północna. Gąbkowiec północny masowo występuje na złomach świerkowych, a drewnowiec popękany jest gatunkiem wieloletnim występującym na kłodach dębowych. W grupie grzybów nadrzewnych można było obejrzeć przeszło 100 gatunków!
    W dniu wernisażu ogłosiliśmy wyniki konkursu plastycznego „Grzyby – cuda i dziwy”, który cieszył się ogromnym powodzeniem wśród uczniów, nauczycieli i rodziców. Na konkurs wpłynęło 139 prac, z których po długich debatach jury wyłoniło 22 prace, wyróżniające się samodzielnością wykonania i oryginalnością w podejściu do tematu. Wszystkie prace zachwycają pomysłowością i wykorzystaniem często bardzo niebanalnych materiałów (pianka, trociny, ciasto, włóczka, styropian, świece itd.). Serdecznie dziękujemy wszystkim Uczestnikom! Efekt tego konkursu – grzyby w 139 odsłonach będą przez kolejne lata ozdobą Wystaw Grzybów w Białowieskim Parku Narodowym.
    Uroczystemu otwarciu Wystawy Grzybów towarzyszyły liczne konkursy z cennymi nagrodami ufundowanymi przez WFOŚiGW w Białymstoku, a także występ artystyczny zespołu „Zniczka” z Zespołu Szkół z DNJB w Hajnówce pod opieką Pani Bożeny Lewczuk.
    Były też konkursy skierowane do grup rodzinnych: quiz grzybowy pt: „Wyprawa na grzybobranie”, w którym o tytuł „najlepszych grzybiarzy” konkurowały dwie rodziny. Zabawa przeprowadzona była w formie turnieju (wzorowana na popularnej „familiadzie”), złożonego z kilku rund, podczas których zawodnicy odpowiadali na pytania dotyczące zarówno znajomości gatunków grzybów jadalnych i trujących, jak też sposobu zbioru grzybów i zachowania w lesie podczas grzybobrań. Zwycięzcy, zwłaszcza najmłodsi członkowie drużyny, byli zachwyceni nagrodami (piłki, gry, plecaki, książki), ale równie miłe niespodzianki czekały na drużynę pokonanych.
    Gra terenowa „Wielkie grzybobranie” przebiegała na terenie Parku Pałacowego w 2 kępach o podobnej wielkości, w których ukryto po 20 grzybów (modeli) i 10 pytań dotyczących tej grupy organizmów. Zadaniem drużyn biorących udział w konkursie było odnalezienie wszystkich grzybów i udzielenie prawidłowych odpowiedzi. Zwycięska drużyna znalazła 17 grzybów i prawidłowo odpowiedziała na wszystkie 10 pytań.
    Konkurs na rozpoznawanie gatunków grzybów adresowany był do uczestników w każdym wieku, podobnie jak konkurs ze znajomości grzybów w tekście „Pana Tadeusza” A. Mickiewicza, recytowanym przez młodzież z koła teatralnego. Dla osób o zacięciu matematycznym przygotowaliśmy konkurs na policzenie wszystkich gatunków na ekspozycji, a dla białowieskich Gospodyń – plebiscyt na najsmaczniejszą potrawę z grzybami.
    Ogółem tegoroczną Wystawę Grzybów odwiedziło przeszło 1700 osób.
    Już teraz zapraszamy na kolejne edycje.

Joanna Bober
Białowieski Park Narodowy