Zmarł prof. Dr hab. Tomasz Wesołowski
 

1 sierpnia odszedł od nas prof. dr hab. Tomasz Wesołowski - biolog z Uniwersytetu Wrocławskiego, wieloletni badacz Puszczy Białowieskiej. Prof. Wesołowski badał zgrupowania ptaków Białowieskiego Parku Narodowego od 47 lat. „Jest to żywe muzeum ewolucji, gdzie wciąż jeszcze można obserwować organizmy w warunkach, które istniały w lasach europejskich przed ich przekształceniem przez człowieka".

Badania w Białowieskim Parku Narodowym zaczęły się od wyznaczenia powierzchni badawczych w różnych siedliskach leśnych w roku 1975, a następnie rozpoczęcia jednej z najdłuższych na świecie serii ornitologicznych badań ilościowych. Każdej wiosny, cały zespół ornitologów na siedmiu stałych powierzchniach liczył wszystkie ptaki nanosząc je na mapy. W efekcie powstała unikalna, wieloletnia, obszerna baza danych o corocznych zmianach w składzie gatunkowym i liczebności poszczególnych gatunków. Dane są co kilka lat publikowane, ostatnia praca na ten temat ukazała się w 2015 roku (Wesołowski T., Czeszczewik D., Hebda G., Maziarz M., Mitrus C., Rowiński P. 2015. 40 years of breeding bird community dynamics in a primeval temperate forest (Białowieża National Park, Poland). Acta Ornithologica 50: 95-120. ao_altewischer_Layout 1 (uni.wroc.pl)) a wkrótce ukaże się kolejna, podsumowująca już 45-lecie tych badań. Skład zespołu zmieniał się przez te wszystkie lata, ale nikt stażem nie dorównywał Profesorowi Wesołowskiemu. Oprócz monitoringu ptaków każdy z członków zespołu prowadził swoje badania nad poszczególnymi gatunkami i procesami biologicznymi zachodzącymi w lesie, ale pod względem opublikowanych prac naukowych Prof. Wesołowski nie miał sobie równych. Szczególnie bliska Jego sercu była szarytka (sikora uboga), niewielki ptak osiadły gnieżdżący się w lasach liściastych BPN, której poświęcił ponad 30 lat swojego życia. Oprócz niej wraz z zespołem zajmował się wieloma innymi gatunkami ptaków, badał mikrosiedliska związane z dziuplami czy też wpływ drapieżnictwa czy też pasożytów na ptaki. Trudno streścić w kilku zdaniach obfity i różnorodny dorobek Profesora... (tekst: dr hab. Dorota Czeszczewik, prof. Uniwersytetu Przyrodniczo - Humanistycznego w Siedlcach)

Praca z 2015 roku: „40 lat badań dynamiki zgrupowania ptaków lęgowych w lesie pierwotnym strefy umiarkowanej (Białowieski Park Narodowy)" (Wesołowski T., Czeszczewik D., Hebda G., Maziarz M., Mitrus C., Rowiński P.) podsumowuje 40 lat badań awifauny lęgowej w Rezerwacie Ścisłym. Oto wybrane wiadomości pochodzące z tej publikacji, zbierające dane z 40 lat badań w Rezerwacie Ścisłym BPN:

  • Na siedmiu stałych powierzchniach w trzech typach drzewostanów: łęg, grąd, bór, corocznie od 1975 roku prowadzone są w okresie lęgowym ptaków badania metodą kartograficzną i kombinowaną metodą kartograficzną
  • Łącznie na wszystkich powierzchniach stwierdzono w ciągu 40 lat gnieżdżenie się 86 gatunków ptaków
  • Skład gatunkowy zgrupowania ptaków lęgowych w starodrzewach BPN pozostawał niezmienny przez 40 lat (nie zaobserwowano gatunku, który nie gnieździłby się wcześniej w Puszczy Białowieskiej, nie stwierdzono zaniku żadnego z gniazdujących gatunków - ew. możliwe wycofanie się świergotka drzewnego)
  • Najwięcej gatunków gniazdowało w łęgu na skraju lasu (łącznie 78), najmniej w grądach we wnętrzu lasu (50-52 gatunki)
  • Liczba gniazdujących gatunków stwierdzana w kolejnych latach zmniejszała się na powierzchni przy skraju lasu (poprzez zanikanie ostrych krawędzi granicznych las - teren otwarty związane z ekspansją drzew na porzucone pola i łąki), a silnie zwiększała się na powierzchniach w borach (efekt tworzenia się luk w borach na skutek zamierania świerka i ich kolonizacja przez gatunki liściaste)
  • Duża część (40%) gatunków gnieździła się corocznie, a 57% z ich łącznej liczby stwierdzano w ciągu 35 i więcej lat. Gatunki te stanowiły przeciętnie ponad 97% osobników w zgrupowaniu lęgowym
  • Wysoka stałość składu gatunkowego efekt  współoddziaływania  dwóch  czynników:  1)  długotrwałej stabilności  środowisk  leśnych  (pomimo  pewnych zmian na poziomie lokalnym), co stwarzało dogodne  warunki  do  rozrodu  przez  wiele  lat  oraz  2) powtarzalności  kryteriów  wyboru  siedlisk  używanych przez kolejne pokolenia ptaków