|
„PNRP” 41(1) – 2022 r.
Materiały do flory mszaków i bioty porostów STRESZCZENIE Pomimo, iż badania flory mszaków i bioty porostów w Kampinoskim Parku Narodowym prowadzone są od wielu lat, to rozmieszczenie przedstawicieli tych grup organizmów na tym terenie wciąż jest nie do końca poznane i wymaga kontynuacji prac badawczych. Celem badań była inwentaryzacja mszaków i porostów fragmentu uroczyska Grabina, gdzie w 2017 roku powstała powierzchnia wiatrołomowa. W jej obrębie powstały nowe mikrosiedliska naziemne (o charakterze inicjalnym), a także istotnie zwiększyły się zasoby martwego drewna. Badania przeprowadzono w latach 2018-2021. Ich wynikiem było stwierdzenie obecności 84 gatunków, w tym 4 wątrobowców, 40 mchów, 39 porostów i jedngo grzyba naporostowego. 11 gatunków podlega ochronie częściowej, a 5 zostało odnotowanych na krajowych czerwonych listach. W obrębie badanego obiektu odnaleziono również nowe stanowisko inwazyjnego gatunku mchu – Campylopus introflexus. Najwięcej gatunków porostów odnotowano na korze żywych drzew, natomiast najwięcej gatunków mszaków odnotowano na siedliskach naziemnych. Przy drodze pożarowej prowadzącej do uroczyska (poza obszarem badań) odnotowano 5 kolejnych taksonów porostów z rodzaju chrobotek: Cladonia arbuscula subps. mitis, C. cornuta, C. furcata, C. gracilis i C. rangiferina (Cladonia arbuscula subps. mitis i C. rangiferina objęte są ochroną częściową).
Specyfika muraw kserotermicznych STRESZCZENIE Suwalski Park Krajobrazowy cechuje duża różnorodność cech geomorfologicznych oraz odmienny od innych regionów Polski klimat. Na obszarze Parku występuje roślinność kserotermiczna, jednakże jej fizjonomia oraz skład gatunkowy jest uważany za specyficzny i charakterystyczny tylko dla tego regionu. W porównaniu do południowych muraw niewielki jest udział gatunków charakterystycznych dla Festuco-Brometea, na korzyść gatunków mezofilnych łąk. Zbiorowiska roślinne zakwalifikowano do dwóch zespołów Anthyllidi-Trifolietum montani oraz Hieracio pilosellae-Thymetum pulegioidis. Do najczęstszych gatunków muraw należy Achillea millefolium, Agrimonia eupatoria, Agrostis capillaris, Anthyllis vulneraria, Galium verum, Medicago falcata, Pilosella officinarum, Pimpinella saxifraga oraz Thymus pulegioides. Największym zagrożeniem dla tych siedlisk jest zmiana użytkowania oraz fragmentacja siedlisk. Monitoring oraz projekt ochrony muraw uwzględniających ich specyfikę jest niezbędny dla zachowania tych układów.
Zróżnicowanie gleb na leśnych powierzchniach badawczych STRESZCZENIE W 2021 r. przeprowadzono badania gleboznawcze na leśnych powierzchniach badawczych rozmieszczonych w regularnej siatce 500x500 m we wschodniej części Tatrzańskiego Parku Narodowego (TPN), co uzupełnia wcześniej przeprowadzone badania w części zachodniej. Wyniki potwierdziły specyfikę pokrywy glebowej tego obszaru wynikającą z nieco odmiennego kształtowania się czynników glebotwórczych, w tym zwłaszcza zróżnicowania skał macierzystych. We wschodniej części TPN znacznie mniejszy był udział gleb wykształconych ze skał węglanowych (rędzin) oraz mniejszy udział gleb brunatnoziemnych, natomiast większy był udział gleb bielicoziemnych, mad oraz gleb glejowych w porównaniu z częścią zachodnią. Podobnie jak w części zachodniej wykazano bardzo duże zróżnicowanie gleb i warunków siedliskowych, które one kształtują. Badane gleby wyraźnie różnicowały się pod względem właściwości chemicznych ze względu na obecność lub brak węglanów, natomiast niezależnie od podłoża na ogół wykazywały takie specyficzne cechy wysokogórskie jak duża zawartość słabo przeobrażonej materii organicznej, płytki profil oraz duża zawartość odłamków skał.
Stan poznania żądłówek (Hymenoptera, Aculeata) STRESZCZENIE W pracy podano niepublikowane dane o nowych gatunkach i stanowiskach żądłówek w Przedborskim Parku Krajobrazowym. Stwierdzono 89 gatunków nowych dla Parku. Liczba znanych Aculeata wzrosła do 215 gatunków (20,1% fauny krajowej). W zgrupowaniu żądłówek Parku 40 gatunków (18,6%) ma status zagrożonych wyginięciem. Najwięcej zagrożonych taksonów należy do kategorii DD (dane niepełne) i VU (gatunki narażone). Największą liczbę gatunków zagrożonych stwierdzono w rodzinach Crabronidae (8) i Vespidae (7). Stosunkowo wysoki udział w zgrupowaniu żądłówek Parku gatunków zagrożonych wskazuje na potrzebę ochrony ich siedlisk, takich jak: murawy kserotermiczne i napiaskowe, torfowiska, naturalne zespoły leśne bogate w spróchniałe drewno oraz drewniane zabudowania na terenach wiejskich. Piętnaście gatunków pszczół (Apiformes) występujących w PPK, objętych jest ochroną gatunkową częściową.
O rozmiarach szczeżui wielkiej STRESZCZENIE Szczeżuja wielka Anodonta cygnea należy do największych bezkręgowców słodkowodnych w Polsce, ale danych o jej rozmiarach jest w literaturze stosunkowo mało. Prowadząc w latach 1972-2020 badania nad występowaniem mięczaków słodkowodnych w różnych środowiskach w Polsce między innymi notowaliśmy rozmiary znajdowanych żywych A. cygnea i ich pustych muszli. Badaniami objęto w sumie 110 jezior, 22 rzeki, 27 starorzeczy, 4 zbiorniki zaporowe, 5 stawów oraz Zalew Wiślany. Obecność A. cygnea w różnych akwenach notowaliśmy stosunkowo często, na przykład w 63% badanych starorzeczy czy w 40% badanych jezior, ale tylko 18% badanych rzek było zasiedlonych przez ten gatunek. Udział A. cygnea wśród zebranych wszystkich małży z rodziny Unionidae przeważnie był bardzo mały (poniżej 10%), choć zdarzały się sytuacje, że był on dużo większy. Największe żywe A. cygnea (długość maksymalna 160 mm) stwierdzono w nieużytkowanym stawie w okolicach Kałuszyna. W stawie tym znaleziono też największą pustą muszlę A. cygnea długości 173 mm. Duże rozmiary osiągały też małże znajdowane w starorzeczach. Największego osobnika, długości 155 mm, stwierdzono w jednym ze starorzeczy Bugu. W obrębie jezior największe małże (długość maksymalna 145 mm) znaleziono w mazurskim jeziorze Oświn. W rzekach A. cygnea osiągała znacznie mniejsze rozmiary (długość maksymalna 112 mm). Stawy i starorzecza a także rozległe jezioro Oświn to zbiorniki bardzo płytkie i zamulone, a takie środowiska są preferowane przez podlegającą ochronie gatunkowej i zagrożoną wyginięciem A. cygnea.
NOTATKI FLORYSTYCZNE, FAUNISTYCZNE I MYKOBIOTYCZNE
Hymenaphorura pseudosibirica (Stach, 1954) (Collembola, Onychiuridae) – STRESZCZENIE Hymenaphorura pseudosibirica (Stach, 1954) skoczogonek opisany z jaskini Aggtelek na Węgrzech, był wykazany również z jaskini Pukevní w Republice Czeskiej (Rusek 1966) i z lasu bukowego w Parku Narodowym Słowacki Kras (Kostúrová, Kováč 2003). W Polsce po raz pierwszy został znaleziony w buczynie w Pienińskim Parku Narodowym. Samiec i samica, na zboczu Pańskiej Skały (Ryc. 1), między Ligarkami a Polaną Kosarzyska, eksp. S-E, N49 24 57.9 E20 25 17.6, 720 m n.p.m., Fagetum carpaticum abietosum, ściółka, 7.09.2018, coll. W.M. Weiner. Liczba szczecin w narządzie brzusznym samca jest jak dotąd jedyną znaczną różnicą między okazami z Pienin (około 30 szczecin) a okazami z jaskini Aggtelek (15 szczecin). W związku z występowaniem w jaskiniach i lasach bukowych gatunek ten powinien być zaliczany do troglofili a nie do troglobiontów. |