Żubr w Polsce i na świecie
 

Żubry żyją na świecie w hodowlach zamkniętych (np. ogrody zoologiczne), półwolnych (na dużym ogrodzonym terenie, ale żubry nie są rozpoznawane indywidualnie) oraz w wolno żyjących populacjach.

W 2021 roku światowa populacja żubrów liczyła 9554 osobniki, w tym 7266 (76%) żyło w wolnych populacjach, 487 (5%) w półwolnych, a 1801 (19%) w hodowli zamkniętej.

W Polsce żyje ¼ światowej populacji żubrów. Na koniec 2021 roku było to 2429 żubrów, w tym 206 w hodowli zamkniętej i 2223 w wolnych populacjach. W Polsce funkcjonuje 8 wolnych populacji (Puszcza Białowieska, Puszcza Knyszyńska, Puszcza Borecka, Bieszczady, Stada w Zachodniej Polsce, Lasy Janowskie, Puszcza Augustowska i Puszcza Romincka).

W 2021 roku na świecie było 47 wolnych populacji i 18 półwolnych. Najliczniejsze są popu­lacje małe i średnie, których liczebność nie przekracza 100 osobników, zaledwie 21 populacji jest większych, w tym 5 w Polsce. Większość populacji wolno żyjących jest zlokalizowana we wschodniej części pierwotnego areału żubra nizinnego: w Polsce, na Białorusi, Litwie, Rosji i Ukrainie. Najdalej na zachód Europy wysuniętym wolno żyjącym stadem żubrów jest stado Bad Berleburg w Niemczech.

Jednym z warunków powodzenia restytucji żubrów było zwięk­szenie liczebności gatunku oraz jego rozprzestrzenienie. Rolę matecznika odegrały rezerwaty hodowlane w Polsce (Białowieża, Pszczyna, Niepołomice) i Rosji (Prioksko-Terrasny i Okski). Z tych ośrodków wywodzi się więk­szość żubrów żyjących w ho­dowlach zamkniętych i stadach wolnych na świecie.

Tworzenie nowych wolnych hodowli żubra wiąże się z koniecznością dysponowania odpowiednio dużym i zasobnym terenem do ich wsiedlania. Aby wolno żyjące populacje miały możliwość utrzy­mania zmienności genetycznej ich docelowa liczebność powinna wynosić co najmniej 100 osobni­ków. Obecnie jest to trudne do zrealizowania, tworzy się więc metapopulacje - sieć mniejszych stad, gdzie wymianę genów zapewniają migrujące między nimi byki.

Ważniejszymi regionami, gdzie bytują wolne populacje są Pusz­cza Białowieska (Polska i Biało­ruś), Kaukaz (Rosja) i Karpaty (Polska, Rumunia, Słowacja i Ukraina). W Puszczy Białowieskiej żyją żubry nizinne (białowieskie), natomiast na Kaukazie i w Karpatach występują żubry linii nizinno-kaukaskiej. Obecnie obie części Puszczy zamieszkuje około 1500 żubrów. Tak więc była ona i pozostaje matecznikiem dla swego herbowego zwierzęcia.

Przetrwanie całego gatunku zawdzięczamy dosłownie kilku osobnikom i dużej dozie szczęścia.

Losy żubra są przykładem jak można w bardzo krótkim czasie doprowadzić gatunek do krawędzi zagłady i jak wiele trudu trzeba włożyć w jego ratowanie. Uratowanie żubra było niewątpliwym sukcesem, lecz dalsze działania na rzecz ochrony tego reliktowego gatunku są nadal niezbędne.